TỔ CHỨC DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ NHẰM BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC TÌM HIỂU THẾ GIỚI TỰ NHIÊN DƯỚI GÓC ĐỘ VẬT LÝ CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC VẬT LÝ Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG

Vấn đề chúng tôi tập trung nghiên cứu đó là tổ chức dạy học theo chủ đề nhằm phát triển năng lực tìm hiểu thế giới tự nhiên dưới góc độ Vật lý. Có thể thấy rằng, việc tổ chức dạy học theo chủ đề nhằm phát triển năng lực THTGTN dưới góc độ Vật lý là một hướng nghiên cứu mới, phù hợp với xu thế phát triển hiện này. Thông qua việc tổ chức dạy học theo chủ đề, các em HS sẽ được tích cực tham gia các nhiệm vụ học tập, các em được rèn luyện các kỹ năng, năng lực khác nhau. Việc phát triển năng lực THTGTN dưới góc độ Vật lý cho HS càng có ý nghĩa quan trọng hơn khi lồng ghép vào đó giáo dục bảo vệ môi trường. Với đề tài nghiên cứu này, chúng tôi mong muốn thông qua việc tổ chức dạy học theo chủ đề nhằm phát triển năng lực THTGTN dưới góc độ Vật lý cho HS, GV sẽ tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường cho HS. Nếu như chỉ đơn thuần giáo dục bảo vệ môi trường cho các em thì tiết học sẽ trở nên khô khan và cứng nhắc. Vì vậy, với việc việc tổ chức dạy học theo chủ đề nhằm phát triển năng lực THTGTN dưới góc độ Vật lý cho HS, GV sẽ tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường cho HS, xem như đây là phương pháp dạy học nhằm thiết lập mối liên hệ giữa các khái niệm đã học trong cùng một môn học hoặc giữa các môn học khác nhau,vừa tiết kiệm thời gian, vừa có thể phát triển kĩ năng, năng lực chung, năng lực đặc thù các môn học cho HS, thông qua việc giải quyết các tình huống phức hợp. Giáo dục bảo vệ môi trường cho HS bằng những biện pháp giáo dục, hành động cụ thể để nâng cao ý thức, trách nhiệm trong bảo vệ môi trường. Việc giáo dục này cần phải diễn ra thường xuyên từ trong bài học đến các hành động dù là nhỏ nhất ngoài cuộc sống sẽ hình thành lên nhân cách, ý thức, trách nhiệm trong bảo vệ môi trường của các em, qua đó có thể có sức lan tỏa trong cộng đồng, xã hội. Thực hiện tích hợp giáo dục môi trường trong quá trình dạy học làm cho các quá trình học tập không bị cô lập với cuộc sống hàng ngày, các kiến thức bảo vệ môi trường gắn liền với kinh nghiệm sống của HS và được liên hệ với các tình huống cụ thể, có ý nghĩa đối với HS. Khi đó HS được dạy sử dụng kiến thức trong những tình huống cụ thể và việc giảng dạy các kiến thức không chỉ là lý thuyết mà còn phục vụ thiết thực cho cuộc sống con người, để làm người lao động,công dân tốt…Mặt khác, các kiến thức đó sẽ không lạc hậu do thường xuyên cập nhật với cuộc sống. Môn Vật lý là môn khoa học thực nghiệm, các kiến thức Vật lý gắn liền với thực tiễn, HS cần hiểu được bản chất của sự vật, hiện tượng và sự gắn kết giữa kiến thức sách vở với thực tiễn đời sống. Vì vậy, cần thiết phải tăng cường tổ chức các hoạt động trong dạy học nói chung và môn Vật lý nói riêng nhằm giúp HS phát huy tính sáng tạo, khả năng giải quyết các vấn đề thực tiễn, hiểu sâu các vấn đề về tự nhiên dưới góc độ Vậ lý. Từ việc nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn của việc tổ chức dạy học theo chủ đề, việc phát triển năng lực THTGTN dưới góc độ Vật lý cho HS. Chúng tôi nhận thấy, tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường thông qua tổ chức dạy học theo chủ đề nhằm phát triển năng lực THTGTN dứoi góc độ trong môn Vật lý cho HS cũng là một trong những biện pháp hữu hiệu để thực hiện mục tiêu bảo vệ môi trường và phát triển bền vững đất nước. Thông qua tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường, từng HS được trang bị kiến thức về môi trường, ý thức bảo vệ môi trường, năng lực phát hiện và xử lý các vấn đề môi trường, làm cho HS hiểu rõ sự cần thiết phải bảo vệ môi trường mà quan trọng là hình thành thói quen, hành vi ứng xử văn minh, lịch sự với môi trường. Đồng thời góp phần hình thành nhân cách người lao động mới, người chủ tương lai của đất nước - người lao động, người chủ có thái độ thân thiện với môi trường, phát triển kinh tế hài hòa với việc bảo vệ môi trường, bảo đảm nhu cầu của hôm nay mà không phương hại đến các thế hệ mai sau. Nếu đội ngũ này có sự chuyển biến về nhận thức, tư tưởng và hành vi, tất yếu sẽ có thay đổi lớn trong công tác bảo vệ môi trường. Trên cơ sở lý luận về dạy học theo chủ đề nhằm phát triển NL THTGTN dưới góc độ Vật lý cho HS, chúng tôi đã đề xuất quy trình tổ chức dạy học theo chủ đề nhằm phát triển năng lực THTGTN dưới góc độ Vật lý; kết hợp với việc nghiên cứu các nội dung chương “Dòng điện trong các môi trường” trong chương trình Vật lý 11, chúng tôi đã xây dựng được 2 chủ đề dạy học trong chương này gồm: Chủ đề 1: “Điện phân với bảo vệ môi trường”; Chủ đề 2: “Pin quang điện với phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường”. Đây có thể xem như là nguồn tài liệu tham khảo cho giáo viên ở các trường THPT nói chung và GV Vật lý nói riêng trong việc tổ chức dạy học theo chủ đề nhằm phát triển năng lực THTGTN dưới góc độ Vật lý lồng ghép vào đó yếu tố giáo dục bảo vệ môi trường cho HS.

Với hệ thống cơ sở lý luận mà nhóm tác giả đã nghiên cứu có thể được đưa vào áp dụng cho các trường phổ thông nói chung trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên huế, đồng thời cũng là nguồn tài liệu tham khảo cho các trường phổ thông trên khắp cả nước trong việc tổ chức dạy học theo chủ đề nhằm phát triển năng lực THTGTN dưới góc độ Vật lý cho HS. Bên cạnh đó, với việc thiết kế 2 tiến trình dạy học trong chương “Dòng điện trong các môi trường” Vật lý lớp 11, GV cũng có thể tham khảo và dựa vào quy trình chung đã đề xuất để thiết kế các tiến trình dạy học ở trường của mình. Chúng tôi hy vọng rằng đây là nguồn tài liệu tham khảo hữu ích cho GV Vật lý trong việc tổ chức dạy học theo chủ đề nhằm phát triển năng lực THTGTN dưới góc độ Vật lý, qua đó góp phần nâng cao hiệu quả dạy học Vật lý ở trường phổ thông, nâng cao nhận thức cho HS trong công tác BVMT, góp phần thành công trong việc thực hiện đổi mới giáo dục theo quan điểm của Đảng và Nhà nước, hướng đến đạt mục tiêu Giáo dục vì sự phát triển bền vững.

Kết quả nghiên cứu của nhóm tác giả bước đầu không những đem lại những đóng góp giải pháp trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo mang tính sáng tạo và hiệu quả kinh tế - kỹ thuật - xã hội mà còn có tính khoa học và ứng dụng cao trong đổi mới giáo dục, đáp ứng được yêu cầu của thực tiễn đổi mới toàn diện giáo dục đặt ra hiện nay, giải quyết được một trong các mục tiêu hướng đến của giáo dục vì sự phát triển bền vững đồng thời góp phần nâng cao chất lượng và hiệu qủa dạy học nói chung và dạy học Vật lý nói riêng ở trường phổ thông trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế. Qua nghiên cứu của mình, trong phạm vi của đề tài dự thi lần này, chúng tôi có thể bước đầu khẳng định một cách có cơ sở rằng: Mỗi GV cần nhận thức được tầm quan trọng của việc phát triển NL THTGTN dưới góc độ Vật lý cho HS trong học tập vì đây là 1 trong 3 năng lực đặc thù của môn Vật lý mà GV cần bồi dưỡng cho HS, từ đó nghiên cứu và đề xuất các biện pháp giảng dạy để ngày càng phát huy được tính tích cực, tự lực của HS. Ngoài ra GV luôn phải có ý thức nâng cao chuyên môn, nghiệp vụ, tăng cường sử dụng các phương tiện hiện đại trong việc thiết kế các bài giảng điện tử theo hướng tích cực hoá hoạt động nhận thức của HS. Việc tổ chức dạy học theo chủ đề nhằm phát triển năng lực THTGTN dưới góc độ Vật lý ở các trường THPT sẽ đem lại hiệu quả cao nếu như đội ngũ quản lý, GV, HS phối hợp một cách đồng bộ, vận dụng tối đa các mối quan hệ giữa nhà trường - gia đình - xã hội, khai thác hiệu quả cơ sở vật chất sẵn có theo như hệ thống các giải pháp mà chúng tôi đã đề ra và đã được kiểm chứng thông qua thực nghiệm sư phạm ở một số trường phổ thông trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế. Qua đó cũng sẽ góp phần nâng cao hiệu quả của việc dạy học nói chung và dạy học Vật lý nói riêng ở trường THPT, đồng thời nâng cao hiệu quả công tác giáo dục bảo vệ môi trường cho HS trong quá trình giảng dạy Vật lý ở trường phổ thông