SỬ DỤNG TRÒ CHƠI HỌC TẬP TRONG TỔ CHỨC DẠY HỌC VẬT LÝ Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

Vấn đề chúng tôi tập trung nghiên cứu đó là đề xuất hệ thống các trò chơi học tập và cách thức sử dụng các trò chơi này trong dạy học Vật lý trường THPT qua đó góp phần nâng cao hiệu quả dạy học Vật lý ở trường phổ thông. Có thể thấy rằng đây là một đề tài có tính mới và cấp thiết trong xu thế hiện nay. Bởi trong thế kỷ 21 này, thế giới đang hướng đến một nền giáo dục tiến bộ, mà ở đó giá trị của tự do được đề cao, học thông qua trải nghiệm, học tập phải gắn liền với lợi ích của cuộc sống, học là để thích ứng với môi trường cuộc sống luôn thay đổi. Trong nền giáo dục tiến bộ ấy, “học tập trải nghiệm” được xem là một lí thuyết học tập đóng vai trò trung tâm. Ở Việt Nam, những quan điểm, tư tưởng của nền giáo dục tiến bộ đó là phù hợp với đề án “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” của Đảng và Nhà nước. Đó là đổi mới mạnh mẽ, sâu sắc tư duy giáo dục; đổi mới mạnh mẽ và đồng bộ các yếu tố cơ bản của chương trình giáo dục theo hướng phát triển phẩm chất và năng lực người học; giáo dục con người vừa đáp ứng yêu cầu xã hội vừa phát triển cao nhất tiềm năng của mỗi cá nhân; tập trung dạy cách học, cách nghĩ và tự học; coi trọng hoạt động học tập trải nghiệm sáng tạo của người học. Điều này cho phép khẳng định, học tập trải nghiệm chính là một cơ sở lí thuyết học tập cho việc đổi mới dạy học trong bối cảnh đổi mới giáo dục Việt Nam hiện nay. Do đó, việc đổi mới dạy học dựa vào học tập trải nghiệm nói chung là xu hướng tất yếu hiện nay. Môn Vật lý là môn khoa học thực nghiệm, các kiến thức Vật lý gắn liền với thực tiễn, HS cần hiểu được bản chất của sự vật, hiện tượng và sự gắn kết giữa kiến thức sách vở với thực tiễn đời sống. Vì vậy, cần thiết phải tăng cường tổ chức các hoạt động trong dạy học nói chung và môn Vật lý nói riêng nhằm giúp HS phát huy tính sáng tạo, khả năng giải quyết các vấn đề thực tiễn. Từ việc nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn của việc sử dụng trò chơi trong dạy học Vật lý ở trường THPT, chúng tôi nhận thấy,so với các lớp học truyền thống, trò chơi học tập có thể giúp một số hiện tượng khoa học trở nên dễ hình dung và gần gũi với đời sống hơn, từ đó HS có thái độ tích cực hơn đối với môn khoa học tự nhiên nói chung và môn VL nói riêng. Trên cơ sở lí luận thực tiễn đã nghiên cứu, chúng tôi đã tiến hành khai thác, xây dựng trò chơi học tập dùng trong 2 chương “Từ trường” và “Cảm ứng điện từ” gồm 15 trò chơi khác nhau. Đồng thời, cũng đã chỉ ra nội dung liên quan đến trò chơi học tập, nêu ra các vật dụng cần chuẩn bị sử dụng trong trò chơi, các bước xây dựng và các phương án sử dụng trong dạy học từng giai đoạn khác nhau. Việc đề xuất nhiều phương án sử dụng cho một trò chơi học tập cụ thể đã chứng tỏ rằng có thể sử dụng trò chơi học tập một cách linh hoạt trong nhiều giai đoạn khác nhau của quá trình dạy học, từ đó có thể bồi dưỡng các năng lực đặc thù cho HS, qua đó nâng cao hiệu quả dạy học môn Vật lý. Bên cạnh đó, với hệ thống kho tư liệu trò chơi học tập đã khai thác và xây dựng được, chúng tôi đã thiết kế tiến trình dạy học và soạn thảo 2 giáo án của 2 bài thuộc 2 chương “Từ trường” và “Cảm ứng điện từ”, bao gồm: “Từ trường của dòng điện chạy trong các dây dẫn có hình dạng đặc biệt” và “Từ thông. Cảm ứng điện từ”. Qua đó góp phần nâng cao hiệu quả dạy học chương “Từ trường” và “Cảm ứng điện từ” trong chương trình Vât lý 11 nói riêng và hiệu quả việc dạy học theo hướng phát triển năng lực cho HS trong dạy học Vât lý ở trường THPT nói chung.

Với hệ thống các trò chơi nhóm mà tác giả đã xây dựng có thể được đưa vào áp dụng cho các trường phổ thông nói chung trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên huế, đồng thời cũng là nguồn tài liệu tham khảo cho các trường phổ thông trên khắp cả nước trong việc sử dụng trò chơi trong tổ chức dạy học Vật lý ở trường phổ thông. Bên cạnh đó, với việc thiết kế 2 tiến trình dạy học trong chương “Từ trường” và chương “Cảm ứng điện từ”, GV cũng có thể tham khảo và dựa vào quy trình chung đã đề xuất để thiết kế các tiến trình dạy học ở trường của mình. Chúng tôi hy vọng rằng đây là nguồn tài liệu tham khảo hữu ích cho GV Vật lý trong việc tổ chức dạy học thông qua việc sử dụng trò chơi, qua đó góp phần nâng cao hiệu quả dạy học Vật lý ở trường phổ thông, và góp phần thành công trong việc thực hiện đổi mới giáo dục theo quan điểm của Đảng và Nhà nước.

Kết quả nghiên cứu của tác giả không những đem lại những đóng góp giải pháp trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo mang tính sáng tạo và hiệu quả kinh tế - kỹ thuật - xã hội mà còn có tính khoa học và ứng dụng cao trong đổi mới giáo dục, đáp ứng được yêu cầu của thực tiễn đổi mới toàn diện giáo dục đặt ra hiện nay, đồng thời góp phần nâng cao chất lượng và hiệu qủa dạy học nói chung và dạy học Vật lý nói riêng ở trường phổ thông trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế. Qua nghiên cứu của mình, trong phạm vi của đề tài dự thi lần này, chúng tôi có thể bước đầu khẳng định một cách có cơ sở rằng: việc sử dụng trò chơi học tập ở các trường THPT sẽ đem lại hiệu quả cao nếu như đội ngũ quản lý, GV, HS phối hợp một cách đồng bộ, vận dụng tối đa các mối quan hệ giữa nhà trường-gia đình - xã hội, khai thác hiệu quả cơ sở vật chất sẵn có theo như hệ thống các giải pháp mà chúng tôi đã đề ra và đã được kiểm chứng thông qua thực nghiệm sư phạm ở một số trường phổ thông trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế. Qua đó cũng sẽ góp phần nâng cao hiệu quả của việc dạy học nói chung và dạy học Vật lý nói riêng ở trường THPT.