Tác giả: Đặng Thanh Phú
Vẫn còn rất nhiều các quan điểm trái chiều về khái niệm kinh tế tư nhân. Tuy nhiên, xét về mặt kinh tế học thì kinh tế tư nhân là thành phần kinh tế thuộc cơ cấu kinh tế của một quốc gia, được hình thành và phát triển dựa trên sự sở hữu của tư nhân về tư liệu sản xuất cũng như lợi ích cá nhân. Kinh tế tư nhân có thực sự trở thành nền tảng của mô hình phát triển kinh tế Việt Nam trong giai đoạn tới?
Vai trò của khu vực tư nhân
Khu vực tư nhân thực chất là bao gồm nhiều thực thể khác nhau, từ các công ty nhỏ đến các tập đoàn lớn. Tất cả đều khác nhau và mỗi loại đều có vai trò riêng trong nền kinh tế. Về cơ bản, khu vực này gồm: doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME), các tập đoàn, các công ty đa quốc gia (MNC), các tổ chức phi lợi nhuận (thuộc sở hữu tư nhân), các công ty khởi nghiệp và công ty công nghệ. Khu vực tư nhân có vai trò quan trọng trong việc khởi xướng sự tiến bộ về kinh tế, xã hội và công nghệ của một quốc gia. Nó bổ sung cho khu vực công thông qua hiệu quả, đổi mới và cạnh tranh. Nó cũng đóng góp vào thương mại toàn cầu với sự tham gia tích cực trên nhiều lĩnh vực khác nhau và cải thiện việc làm cũng như mức sống.
Khu vực tư nhân đóng vai trò cơ bản trong bối cảnh kinh tế của bất kỳ quốc gia nào. Khu vực còn là động lực tăng trưởng, tạo việc làm, thúc đẩy đổi mới và đóng góp đáng kể vào GDP quốc gia. Khu vực này phát triển mạnh nhờ sự cạnh tranh và hiệu quả. Kinh tế tư nhân có tác động sâu sắc đến GDP, thúc đẩy những tiến bộ công nghệ và đóng vai trò quan trọng trong việc thu hẹp khoảng cách về cơ sở hạ tầng và dịch vụ.
Từ nền tảng vững chắc
Qua nhiều kỳ đại hội, Đảng ta đã có những thay đổi, nhận thức mới về khái niệm của kinh tế tư nhân. Trong Nghị quyết Hội nghị Trung ương 6 khóa VI, Đảng khẳng định “Kinh tế tư nhân được phát triển không hạn chế địa bàn, quy mô, ngành nghề mà pháp luật không cấm”. Đến Nghị quyết Hội nghị Trung ương 5 khóa IX (2002), Đảng xác định “Kinh tế tư nhân là bộ phận cấu thành quan trọng của nền kinh tế quốc dân, phát triển kinh tế tư nhân là vấn đề chiến lược lâu dài trong phát triển kinh tế nhiều thành phần định hướng xã hội chủ nghĩa…”. Tại Đại hội XI (2011), vai trò kinh tế tư nhân được nâng tầm cao mới với việc đưa vào Nghị quyết nội dung về “Hoàn thiện cơ chế, chính sách để phát triển mạnh mẽ kinh tế tư nhân trở thành một trong những động lực của nền kinh tế. Phát triển mạnh các loại hình kinh tế tư nhân ở hầu hết các ngành, lĩnh vực kinh tế theo quy hoạch và quy định pháp luật”.
Đại hội Đảng khóa XIII (Ảnh: TTXVN)
Kế thừa các đại hội trước, Đại hội XIII của Đảng khẳng định phát triển mạnh mẽ khu vực kinh tế tư nhân cả về số lượng, chất lượng, hiệu quả, bền vững “thực sự trở thành một động lực quan trọng trong phát triển kinh tế. Xóa bỏ mọi rào cản, định kiến, tạo mọi điều kiện thuận lợi để phát triển kinh tế tư nhân…”.
Xu thế thế giới
Trung Quốc dồn trọng tâm cho khu vực tư nhân. Kinh tế tư nhân đóng góp hơn 60% GDP, tạo ra 80% việc làm ở thành thị và hơn 70% phát minh, sáng chế trong nền kinh tế nước này. Các doanh nghiệp tư nhân chiếm phần lớn trong các ngành công nghiệp như sản xuất, dịch vụ, đặc biệt là công nghệ cao. Năm 1988, Chính phủ Trung Quốc đã sửa đổi hiến pháp theo hướng tăng cường bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của doanh nghiệp tư nhân. Đại hội Đảng Cộng sản Trung Quốc lần thứ XV năm 1997 đã công nhận kinh tế tư nhân là một phần quan trọng của nền kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa. Trong các giai đoạn 2002-2007, 2013-2018, Trung Quốc đưa ra các chính sách: sửa đổi quy định, nới lỏng thị trường tạo điều kiện cho các doanh nghiệp tư nhân nhỏ và vừa phát triển; thúc đẩy quá trình quốc tế hóa của các doanh nghiệp tư nhân, từng bước loại bỏ việc đối xử thiếu minh bạch trong các doanh nghiệp; thúc đẩy các hệ thống tiếp cận thị trường, hệ thống quyền tài sản và thương mại. Nhờ những chính sách linh hoạt, đến năm 2021, số lượng doanh nghiệp tư nhân thành lập mới đã lên tới 8,525 triệu, tăng 11,7% so với năm 2020.
Lĩnh vực tư nhân đáng vai trò quan trọng trong nền kinh tế Trung Quốc (Ảnh: China Focus)
Với Hàn Quốc, lĩnh vực tư nhân đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ tăng trưởng kinh tế của quốc gia. Vào những năm 1960, dưới sự lãnh đạo của Tổng thống Park Chung-hee, Hàn Quốc nhanh chóng bước vào giai đoạn công nghiệp hóa. Seoul đã thực hiện nhiều chính sách chiến lược nhằm khuyến khích phát triển các doanh nghiệp tư nhân, đặc biệt là các chaebol (tập đoàn lớn gia đình), như: Samsung, Hyundai, LG. Chính phủ đã ban hành các chính sách hỗ trợ kinh tế tư nhân gồm: cung cấp vốn vay ưu đãi; bảo vệ ngành công nghiệp nội địa; tập trung phát triển các ngành công nghiệp chủ chốt như sản xuất, hóa chất và thép; tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp tư nhân mở rộng hoạt động ra toàn thế giới; ban hành những quy định mới về quản trị doanh nghiệp, khuyến khích phát triển các doanh nghiệp nhỏ và vừa, hướng đến đa dạng hóa nền kinh tế, thay vì chỉ dựa vào các chaebol. Hàn Quốc tiếp tục xem kinh tế tư nhân là động lực chính thúc đẩy tăng trưởng và đổi mới của Hàn Quốc trên trường quốc tế trong các ngành công nghệ cao, trí tuệ nhân tạo, công nghệ sinh học, năng lượng xanh, đổi mới sáng tạo.
Samsung và LG (Ảnh: Pulse News)
Tháo gỡ nút thắt để phát triển
Theo Tổng Bí thư Tô Lâm, cần phải có chiến lược rõ ràng phát triển kinh tế tư nhân. Theo đó, ngày 7/3, tại buổi làm việc với Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh “liên quan đến phát triển kinh tế tư nhân ở nước ta hiện nay có nhiều điểm nghẽn, nhiều mục tiêu chưa đạt được, cần phải rà soát lại xem vấn đề ở đâu, yêu cầu giải quyết thực hiện như thế nào”.
Tổng Bí thư Tô Lâm phát biểu tại buổi làm việc với Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương (Nguồn: Báo Chính phủ).
Mặc dù khu vực kinh tế tư nhân trong những năm qua đã có bước phát triển quan trọng, đóng góp trên 50% GDP, khoảng 30% nguồn thu ngân sách nhà nước, thu hút khoảng 85% lực lượng lao động và động lực tăng trưởng chính của nền kinh tế, song vẫn đang gặp phải nhiều rào cản, trở ngại lớn, gây bức bối và ảnh hưởng sâu sắc tới việc phát huy vai trò, vị trí và khả năng đóng góp của khu vực này đối với sự phát triển của nền kinh tế nước ta. Đây có thể coi là thời điểm không thể chậm trễ hơn phải xóa bỏ các rào cản, khơi dậy sức mạnh của khu vực kinh tế quan trọng này.
Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương Trần Lưu Quang phát biểu tại buổi họp (Ảnh: VGP/HT)
Đến ngày 15/3, Ban Chỉ đạo xây dựng Đề án phát triển kinh tế tư nhân do Thủ tướng Chính phủ làm Trưởng ban theo Quyết định 526/QĐ-TTg ngày 06/3/2025 của Chính phủ, đã tổ chức họp phiên đầu tiên. Theo đó, Ban Chỉ đạo khẳng định “kinh tế tư nhân là động lực quan trọng nhất của nền kinh tế”, đồng thời đặt ra mục tiêu phấn đấu đến năm 2030 có 2 triệu doanh nghiệp tư nhân và 1000 doanh nghiệp lớn có vai trò dẫn dắt, tiên phong trong các lĩnh vực.
Giải pháp tạo các xung lực mới
Đã đến lúc cần phải thay đổi và tạo xung lực mới thúc đẩy phát triển khu vực kinh tế tư nhân. Và để làm được điều này, cần có những giải pháp kịp thời, toàn diện, kể cả phải “bứt tốc”. Theo đó, cần bám sát các định hướng gởi mở của Tổng Bí thư, đó là: phải thay đổi được tư duy, nhận thức, cần khẳng định kinh tế tư nhân là động lực quan trọng nhất, nhất là cho tăng trưởng; phải có chiến lược rõ ràng cho phát triển của khu vực kinh tế tư nhân phù hợp với tình hình hiện nay của nền kinh tế, với không gian địa kinh tế, địa chính trị của đất nước; cần tập trung nâng cao một bước cơ bản về hạ tầng và nhân lực phục vụ phát triển chung; tạo đột phá để tháo gỡ các điểm nghẽn về thể chế, nhanh chóng cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh, xóa bỏ rào cản, trở lực đối với sự phát triển của doanh nghiệp; tập trung xây dựng và triển khai có hiệu quả các chương trình quốc gia để thúc đẩy phát triển khu vực này; tiếp tục đổi mới, tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước.
Thủ tướng chính phủ Phạm Minh Chính thăm, làm việc với Công ty cổ phần Tập đoàn Trường Hải (THACO) tại khu kinh tế mở Chu Lai, tỉnh Quảng Nam (Ảnh: VGP)
Bên cạnh đó, từ các mô hình hay của các nước, có thể xem xét và đưa ra các giải pháp hay để khuyến khích thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân, như: kịp thời đưa ra các chính sách ưu đãi cho các doanh nghiệp tư nhân như giảm thuế, hỗ trợ tài chính, đầu tư, đào tạo nhân sự, hỗ trợ quy trình thành lập doanh nghiệp, giảm bớt sự phụ thuộc của khu vực kinh tế tư nhân vào các dòng vốn đầu tư nước ngoài; giảm bớt các thủ tục hành chính (giảm bớt các quá trình làm thủ tục hành chính giúp doanh nghiệp tư nhân tiết kiệm được thời gian và tiền bạc); thay đổi nhận thức về kinh tế tư nhân (ủng hộ và khuyến khích nền kinh tế này phát triển) và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước.
Cùng với những đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, tinh gọn bộ máy hệ thống chính trị các cấp chính quyền, phát triển kinh tế tư nhân sẽ tạo ra động lực mới góp phần đưa đất nước bước vào một kỷ nguyên mới vững chắc và bền vững./.
