Sỉa nguồn. Một từ vốn phổ biến, quen thuộc của người dân vùng hạ lưu các con sông ở Thừa Thiên Huế nay đã không còn được nhiều người biết đến! Sỉa nguồn là gì? Nó có từ bao giờ và tại sao lại mất đi?
Trước những năm 1960, mùa mưa lũ thường đến vào tháng Bảy (ứng với tháng 8-9 dương lịch).
Tháng Bảy nước nhảy lên bờ
Mây mưa trắng đục cả vùng núi phía Tây thành phố Huế từ nửa tháng đến hai mươi ngày thì nước bạc mới đổ ào về các dòng sông. Người dân gọi nước đã Sỉa nguồn.
Sỉa nguồn là hiện tượng tự nhiên, một chỉ thị cho thấy sự ổn định mang tính qui luật của các dòng sông xứ Huế xưa kia. Mưa rất lớn kéo dài nhiều ngày nhưng hình như tất cả lượng nước mưa rơi xuống đều được rừng giữ lại.
Phần lớn theo rễ cây thấm sâu vào lòng đất, tích chứa vào các túi nước ngầm, phần còn lại thấm no đầy vào xác lá cây rừng khô mục. Đến một lúc nào đó lượng nước tích lại quá lớn thì mới xẩy ra hiện tượng tức nước vỡ bờ gọi là sỉa nguồn. Mặc dù bầu trời miền hạ du vẫn chang chang ánh nắng, nhưng nước bạc cứ trào dâng. Nước lên nhanh, tràn đầy các dòng sông, tràn qua bờ, qua ruộng, qua làng mạc.
Nghe tin nước sỉa nguồn, người dân đổ xô ra phía bờ sông tranh thủ vớt củi rìu (củi mục trôi theo dòng) phơi làm chất đốt để dành rơm rạ cho trâu bò ăn mùa mưa lạnh. Một số người khác thả lưới, đặt xà róc,… đón bắt cá đi đẻ mùa nước lên. Trẻ con nô đùa nước lụt và sau đó vài ngày là các cuộc đua ghe,…Người dân quá quen với lũ lụt (chỉ sợ bão). Họ có ý mong chờ lũ lụt hàng năm. Nhờ có rừng rậm rạp lũ không dữ dội như ngày nay. Lũ về mang theo nhiều cá tôm, chất đốt; mang cho cánh đồng màu mỡ phù sa hứa hẹn một năm mới mùa màng bội thu. Khi mùa mưa lũ chấm đứt, Xuân sang, Hè về và Thu đến, nước tích chứa ở rừng bấy giờ mới dần dần rỉ ra, dồn lại qua hàng ngàn con suối khe lớn nhỏ đổ về các dòng sông. Nhờ vậy mà sông Hương quanh năm nước chảy xuôi dòng.
Nhờ nước chảy xuôi dòng nên nước sông Hương luôn xanh trong, thơm mát. Nhờ nước chảy xuôi dòng mà những xú uế đều bị rữa trôi. Dòng nước ngọt chắt lọc qua ngàn tầng lá hoa, cây cỏ nên trong suốt tận đáy lòng sông mang mùi hương thanh khiết như chính tên gọi của mình Hương Giang.
Với đôi bờ xanh mềm mại như nét xuân thời con gái, một dòng sông hiền hoà lung linh sắc nắng đã tạo cho Hương Giang nét nên thơ và huyền ảo làm mềm lòng biết bao lữ khách, thi nhân! Nhưng tiếc thay, từ khi hiện tượng sỉa nguồn không còn nữa, từ khi thuật ngữ sỉa nguồn phai nhạt dần trong ký ức người dân xứ Huế thì dòng Hương Giang trở nên trái tính, trái nết hơn bao giờ hết!
HUSTA.ORG