Thế giới năm 2023: Thành tựu và thách thức khi bước vào bậc thềm năm 2024

Cập nhật, Khoa học

Tháng Hai 6, 2024

Tác giả: Thuỷ Tiên dịch và tổng hợp

Năm 2023, thế giới tiếp nhận nhiều biến động từ nhiều khía cạnh khác nhau đã tạo ra nhiều thay đổi lớn, để tất cả các quốc gia đối mặt với những cơ hội cũng như nhiều thách thức, thành tựu và khó khăn khó lường. Sự đồng thuận của cả thế giới về việc định hướng chuyển đổi khỏi nhiên liệu hóa thạch để mở ra kỷ nguyên mới về năng lượng xanh và thân thiện môi trường bên cạnh thành tựu về trí tuệ thông minh và dữ liệu lớn để đưa con người đến cấp độ cao hơn trong khoa học thì các thách thức liên tiếp đã làm gia tăng vấn đề, các vấn đề này không chỉ là riêng lẻ mà còn liên quan và ảnh hưởng lẫn nhau, đẩy hàng triệu người vào cảnh nghèo đói và nguy hiểm do tình hình kinh tế trì trệ, thời tiết cực đoan, các cuộc xung đột nặng nề. Các sự kiện này của năm 2023 đã có ảnh hưởng lớn và mang tính định hình thế giới trong năm 2024 và có thể đến nhiều năm trong tương lai.

Các quốc gia trên thế giới đã đồng thuận “chuyển đổi khỏi nhiên liệu hóa thạch”

Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc António Guterres đã công bố rằng chúng ta đã chính thức bước vào kỷ nguyên nóng lên toàn cầu trong năm 2023, và phải đối mặt với những thách thức lớn hơn nữa từ biến đổi khí hậu.

Từ 30/11-13/12/2023, Hội nghị các Bên tham gia (COP) Công ước khung của Liên hợp quốc về Biến đổi Khí hậu (UNFCCC) lần thứ 28 (COP28) tại Expo City, Dubai thuộc UAE đã đạt được thoả thuận lịch sử về nhiên liệu hoá thạch. Đây là lần đầu tiên các quốc gia tại Hội nghị thượng đỉnh về khí hậu đồng thuận chuyển đổi khỏi nhiên liệu hóa thạch – nguyên nhân chính gây ra biến đổi khí hậu. Điều này được xem là một bước tiến quan trọng vì đây là lần đầu tiên trong 28 năm đàm phán khí hậu quốc tế mà một thỏa thuận như vậy đã được chấp thuận.

Hội nghị lần thứ 28 Các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về Biến đổi khí hậu (COP28), tại Các Tiểu Vương quốc Arab Thống nhất (UAE), ngày 30/11/2023. Ảnh: COP28/Christopher Pike.

Gần 200 quốc gia do Liên Hợp Quốc triệu tập đã thông qua một kế hoạch quan trọng nhằm tăng cường năng lượng tái tạo và chuyển đổi khỏi than, dầu và khí đốt. Thỏa thuận có tầm ảnh hưởng lớn này được đưa ra trong năm nóng nhất lịch sử và đã được chấp thuận vào thứ Tư sau hai tuần tranh luận gay gắt tại hội nghị thượng đỉnh về khí hậu của Liên hợp quốc ở Dubai. Các nhà lãnh đạo châu Âu và nhiều quốc gia có nguy cơ bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi các thảm họa do khí hậu gây ra đang thúc đẩy kêu gọi “loại bỏ hoàn toàn” nhiên liệu hóa thạch, nhưng lại vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ các nhà xuất khẩu dầu lớn như Ả Rập Saudi và Iraq, cũng như các nước đang phát triển nhanh như Ấn Độ và Nigeria.

Cuối cùng, các nhà đàm phán đã đi đến một thỏa thuận: Thỏa thuận mới kêu gọi các nước đẩy nhanh quá trình chuyển đổi toàn cầu khỏi việc sử dụng nhiên liệu hóa thạch trong thập kỷ này một cách “công bằng, có trật tự và bình đẳng” và ngừng hoàn toàn việc thải khí carbon dioxide vào khí quyển vào giữa thế kỷ này. Thỏa thuận cũng kêu gọi các quốc gia tăng gấp ba lần lượng năng lượng tái tạo, như điện gió và năng lượng mặt trời, được lắp đặt trên khắp thế giới vào năm 2030, và cắt giảm lượng khí thải mêtan, một loại khí nhà kính mạnh hơn carbon dioxide trong thời gian ngắn.

Các nhà khoa học nói rằng các quốc gia sẽ cần phải cắt giảm lượng khí thải nhà kính khoảng 43% trong thập kỷ này nếu họ hy vọng hạn chế tổng mức nóng lên toàn cầu ở mức 1,5 độ C, hay 2,7 độ F, so với mức thời tiền công nghiệp. Ngoài mức đó, các nhà khoa học cho biết, con người có thể phải vật lộn để thích nghi với nước biển dâng, cháy rừng, bão cực đoan và hạn hán. Tuy nhiên, lượng phát thải nhiên liệu hóa thạch toàn cầu đã tăng vọt lên mức cao kỷ lục trong năm nay, các quốc gia hiện đang trên đà giảm phát thải khoảng dưới 10% trong thập kỷ này và thế giới đã nóng lên hơn 1,2 độ C. Nhiều nhà khoa học cho rằng hiện nay rất khó để giữ cho sự tăng nhiệt độ toàn cầu dưới mức 1.5 độ, nhưng các quốc gia vẫn nên cố gắng hết sức để giữ cho nhiệt độ tăng ít nhất có thể.

COP28 cũng khép lại với bài học quan trọng: Tất cả chúng ta cần phải làm việc cùng nhau và hành động nhiều hơn nữa để giảm thiểu biến đổi khí hậu thành công và đạt được các mục tiêu bền vững. Bên cạnh đó, COP28 cũng thành lập “Quỹ Tổn thất và Thiệt hại” được sử dụng để giảm thiểu tác hại cho hành tinh do biến đổi khí hậu gây ra.

Ứng dụng AI tạo sinh trở thành hiện tượng của năm

Trí tuệ nhân tạo sáng tạo (AI) đã trở thành một trong những xu hướng công nghệ bùng nổ trong năm 2023 sau khi ChatGPT gây “cơn sốt toàn cầu” với 100 triệu người dùng vào cuối tháng 1, chỉ hai tháng sau khi ra mắt. AI sáng tạo đã có một năm phát triển vượt bậc về chức năng. Công nghệ đột phá này đang cách mạng hóa cách thức vận hành của các thành phần kinh tế, thay đổi mạnh mẽ thị trường việc làm và định hình tương lai việc làm.

Ngoài ra, vào tháng 11, Hội nghị thượng đỉnh về an toàn An toàn Trí tuệ nhân tạo diễn ra với sự tham gia của 25 quốc gia tại Bletchley Park, Anh nhằm đạt được phối hợp quốc tế trong việc đồng thuận một số nguyên tắc về sự phát triển đạo đức và có trách nhiệm của các mô hình AI, đây được xem là thỏa thuận “đầu tiên trên thế giới” giữa các bên ký kết, nhằm xác định “rủi ro an toàn AI trong mối quan tâm chung” và xây dựng “các chính sách dựa trên rủi ro tương ứng giữa các quốc gia”. Hội nghị chủ yếu tập trung vào những mô hình AI được gọi là “Frontier AI” – hệ thống siêu trí tuệ nhân tạo, đặc biệt là các mô hình ngôn ngữ lớn (LLMs), như những mô hình được phát triển bởi các công ty như OpenAI, Anthropic và Cohere. Mô hình này có khả năng gây ra hậu quả nghiêm trọng, thậm chí có thể dẫn đến hậu quả thảm họa, cố ý hay không cố ý, xuất phát từ những khả năng quan trọng nhất của các mô hình AI này.

Hội nghị Thượng đỉnh An toàn AI 2023 tại Bletchley, Anh, ngày 02 tháng 11 năm 2023. Ảnh: theguardian.com

Hội nghị giải quyết hai rủi ro chính liên quan đến AI: lạm dụng và mất kiểm soát. Rủi ro về lạm dụng là rủi ro liên quan đến việc một thế lực xấu dùng các khả năng mới của AI để thực hiện các hành động xấu, và rủi ro mất kiểm soát là rủi ro mà AI do con người tạo ra dùng để chống lại con người khi tự động thực hiện các hành động hoặc quyết định mà không tương thích với giá trị và ý định của con người.

Một số nhà điều hành công nghệ và các nhà lãnh đạo chính trị đã cảnh báo rằng sự phát triển nhanh chóng của AI là mối đe doạ hiện hữu cho thế giới nếu không được kiểm soát, gây ra các cuộc đua của các chính phủ và tổ chức quốc tế để nhanh chóng phát triển các biện pháp bảo vệ và quy định để ứng phó. Lo ngại về tác động của AI đối với nền kinh tế và xã hội đã xảy ra vào tháng 11 năm ngoái khi OpenAI, một tổ chức được hậu thuẫn bởi Microsoft (MSFT.O), đã cho phép bất kỳ ai cũng có thể truy cập và sử dụng hệ thống AI Chat GPT, lo ngại rằng máy móc có thể vượt qua trí tuệ của con người theo thời gian, dẫn đến những hậu quả không lường trước được. Các chính phủ và quan chức đang cùng cố gắng vạch ra con đường tương lai cùng với các công ty AI vốn lo ngại bị áp đặt quy định và kiểm soát quá nhiều trước khi công nghệ AI đạt đến tiềm năng đầy đủ của nó. EU, Mỹ đã ban hành luật lệ chưa từng có để bảo vệ không gian mạng cho người dùng: Ngày 25/8, EU ban hành hai văn bản luật để kiểm soát công nghệ mạng, đó là Đạo luật Dịch vụ Kỹ thuật số và Đạo luật Thị trường Kỹ thuật số. Ngày 30/10, Tổng thống Mỹ đã ký ban hành sắc lệnh hành pháp đầu tiên về Trí tuệ nhân tạo để ngăn chặn rủi ro về an ninh và kinh tế quốc gia. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử EU và Mỹ sử dụng quy định để kiểm soát nội dung trực tuyến và hoạt động của các công ty công nghệ. Những văn bản luật này buộc các công ty phải áp dụng phương pháp mới để đảm bảo an toàn trên không gian mạng.

Giai đoạn mới trong lĩnh vực sức khỏe toàn cầu

Trong năm 2023, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) chính thức tuyên bố kết thúc đại dịch COVID-19. Điều này đánh dấu một bước quan trọng trong việc kiểm soát và chấm dứt sự lan truyền của virus SARS-CoV-2 trên toàn cầu. Năm 2023 cũng là năm mà WHO kỷ niệm 75 năm thành lập, cũng là dịp để nhìn lại những thành công và thất bại của thế giới trong việc thực hiện chính sách y tế toàn cầu. Trong năm 2023, New York tổ chức ba cuộc họp cấp cao liên quan đến y tế toàn cầu, tập trung vào sự chuẩn bị và ứng phó với đại dịch, bảo hiểm y tế toàn cầu và phòng chống bệnh lao, thể hiện sự quan tâm và cam kết đối với các vấn đề y tế quan trọng. Mặc dù không thể tránh khỏi đại dịch tiếp theo, nhưng có thể nâng cao sự chuẩn bị. Bên cạnh đó, một thỏa thuận quan trọng đã được thảo luận trong năm 2023 về hiệp ước đại dịch, giúp các quốc gia có khả năng đáp ứng tốt hơn khi đối mặt với đại dịch tiếp theo.

Đối với lĩnh vực tiêm chủng, đã có những kết quả tích cực vào năm 2023. Đầu tiên là giải quyết các đợt bùng phát gia tăng của bệnh sởi, bạch hầu, dịch tả, bại liệt, viêm màng não và các bệnh hoàn toàn có thể phòng ngừa được khác. Thứ hai là đưa ra đề xuất chính sách và phê duyệt vaccine thứ hai chống sốt rét của WHO, R21, để cung cấp vaccine này bắt đầu từ năm 2024.

Kinh tế thế giới đang trải qua một giai đoạn khó khăn và không có sức mạnh tăng trưởng mạnh mẽ.

Mặc dù có sự tăng cường khả năng xảy ra kịch bản “hạ cánh mềm”, nhưng dự báo mức độ tăng trưởng kinh tế là thấp nhất trong nhiều thập kỷ.

Nền kinh tế toàn cầu tiếp tục phục hồi sau đại dịch, sau cuộc xâm lược Ukraine của Nga và cuộc khủng hoảng về chi phí sinh hoạt. Nhìn lại, nền kinh tế có khả năng phục hồi đáng kể. Bất chấp thị trường năng lượng và thực phẩm bị gián đoạn do chiến tranh, cũng như việc thắt chặt tiền tệ chưa từng có để kiểm soát lạm phát cao hàng thập kỷ, hoạt động kinh tế đã chậm lại nhưng không bị đình trệ. Mặc dù vậy, tăng trưởng vẫn chậm và không đồng đều, với sự phân hóa ngày càng mở rộng.

Theo dự báo mới nhất của Quỹ tiền tệ quốc tế, tăng trưởng kinh tế thế giới sẽ chậm lại từ 3,5% vào năm 2022 xuống còn 3% trong năm nay và 2,9% vào năm tới, giảm 0,1 điểm phần trăm cho năm 2024 so với tháng 7. Con số này vẫn thấp hơn nhiều so với mức trung bình lịch sử.

Lạm phát chung tiếp tục giảm, từ 9,2% vào năm 2022 so với cùng kỳ năm trước, xuống còn 5,9% trong năm nay và 4,8% vào năm 2024. Lạm phát lõi, không bao gồm giá lương thực và năng lượng, cũng dự kiến giảm, mặc dù chậm hơn so với lạm phát, giảm xuống còn 4,5% vào năm tới. Nhiều quốc gia sẽ mất một khoảng thời gian đến năm 2025 mới có thể đưa mức lạm phát về mức mục tiêu.

Kết quả là, dự báo ngày càng phản ánh một kịch bản “hạ cánh mềm”, kiểm chế lạm phát nhưng không đẩy nền kinh tế vào suy thoái.

Nhưng những khác biệt quan trọng đang xuất hiện giữa các khu vực và nền kinh tế, khiến hoạt động ở một số khu vực thấp hơn nhiều so với dự báo trước đại dịch. Sự suy giảm này rõ rệt hơn ở các nền kinh tế tiên tiến so với các thị trường mới nổi và các đối tác đang phát triển. Trong số các nền kinh tế tiên tiến, triển vọng tăng trưởng của Mỹ đã được điều chỉnh tăng, với tiêu dùng và đầu tư ổn định, trong khi hoạt động tại khu vực đồng euro được điều chỉnh giảm. Nhiều nền kinh tế thị trường mới nổi cũng tỏ ra kiên cường một cách bất ngờ, ngoại trừ đáng chú ý là Trung Quốc, quốc gia đang phải đối mặt với những trở ngại ngày càng tăng từ cuộc khủng hoảng bất động sản và niềm tin suy yếu.

Mặc dù có sự giảm tốc độ tăng trưởng, thị trường lao động trong các nền kinh tế phát triển vẫn sôi động với tỷ lệ thất nghiệp thấp lịch sử, có những xu hướng tích cực trong thu nhập và phân phối thu nhập.

Giá lương thực và kim loại thế giới tiếp tục tăng trong năm 2023. Giá vàng thế giới phiên giao dịch ngày 4/12 đạt kỷ lục 2.152,3 USD/ounce và chưa có dấu giảm. Sự gia tăng liên tục được cho là do xung đột địa chính trị leo thang và lạm phát cao, biến vàng thành tài sản trú ẩn an toàn. Các ngân hàng trung ương đã mua một lượng vàng lớn chưa từng có. Dòng vốn đổ vào vàng đã tác động đến thị trường trên toàn thế giới, khiến thị trường chứng khoán sụt giảm và kéo dài thời gian mất giá của đồng đô la Mỹ. Ngày 20/7, Ấn Độ, nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới, bất ngờ cấm xuất khẩu gạo trắng non-basmati. Sự sụt giảm bất ngờ về nguồn cung gạo từ Ấn Độ, tác động của biến đổi khí hậu và xung đột địa chính trị đã đẩy giá gạo Thái Lan – chuẩn mực của châu Á, lên mức cao nhất trong 15 năm và khuyến khích tích trữ ở nhiều nước. Những yếu tố này ảnh hưởng đến các nước mua hàng, đặc biệt là các nước nghèo ở châu Á và phía nam sa mạc Sahara. Hội nghị thượng đỉnh an ninh lương thực toàn cầu của Vương quốc Anh đã phác thảo một số giải pháp hướng tới hệ thống thực phẩm bền vững và thích ứng với khí hậu.

“Địa chấn” trên thị trường tài chính toàn cầu. Trong khoảng ba ngày, từ ngày 10-12/3, Silicon Valley Bank và Signature Bank, hai ngân hàng lớn của Mỹ, đã phải đóng cửa do tổn thất thanh khoản khi người gửi rút số tiền lớn. Ngày 1/5, First Republic Bank trở thành ngân hàng thứ ba ở Mỹ phá sản trong gần hai tháng. Tại châu Âu, Credit Suisse, ngân hàng lớn thứ hai của Thụy Sĩ, cũng đối diện với rủi ro phá sản. Sự hỗ trợ tài chính kịp thời từ chính phủ và ngân hàng trung ương của các quốc gia đã ngăn chặn được một cuộc khủng hoảng ngân hàng lan rộng có thể dẫn đến suy thoái kinh tế.

Ngân hàng trung ương ngừng tăng lãi suất. Ngày 14/6, Ngân hàng Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) ngừng tăng lãi suất sau 10 lần liên tiếp từ tháng 3 năm 2022. Ngày 26/10, Ngân hàng Trung ương Châu Âu (ECB) cũng kết thúc chuỗi 10 lần tăng lãi suất. Những tín hiệu tích cực từ thị trường lao động và lạm phát là cơ sở đầu tiên cho Fed, ECB và các ngân hàng trung ương hàng đầu khác tạm dừng việc tăng lãi suất. Điều này đã hỗ trợ các quốc gia ngăn chặn đồng tiền của họ mất giá mạnh so với đô la Mỹ và kiểm soát các khoản nợ bằng ngoại tệ.

Xung đột toàn cầu

Những xung đột tiếp tục diễn ra và còn xuất hiện những xung đột mới. Tác động từ chiến tranh sẽ còn lan rộng và tiếp tục có ảnh hưởng đến khắp thế giới, gây ra những hậu quả nặng nề, phá huỷ cuộc sống của người dân, buộc hàng triệu người phải di tản, không những thế, những cuộc xung đột này không chỉ gây ra hậu quả trực tiếp, mà còn tăng thêm sự chia rẽ và đối lập trên thế giới, tăng cường những phân cực xã hội và chính trị đã tồn tại trước đó. Các tổ chức nhân đạo đối mặt với khó khăn trong việc đáp ứng với những tình huống khẩn cấp.

Chảo lửa Trung Đông đang là tâm điểm khi mà phong trào Hamas ở Palestine đã tiến hành cuộc tấn công chưa từng có nhằm vào lãnh thổ Israel vào tháng 10, châm ngòi cuộc xung đột vũ trang đẫm máu nhất giữa Israel và người Palestine trong 50 năm. Nhóm vũ trang Hamas phóng hơn 5.000 quả rocket vào miền Nam Israel. Đáp trả, Israel đã tiến hành không kích và pháo kích. Tổng số người Israel và Palestine thiệt mạng đã vượt con số 1.000, và hàng nghìn người khác bị thương. Ngoài ra, hàng nghìn người Palestine phải chạy khỏi miền Bắc Gaza hôm 8/11 khi xung đột Israel – Hamas nổ ra, chặng đường của họ phải đi bộ nhiều dặm qua những vùng đất bị tàn phá nặng nề. Số lượng người Palestine rời khỏi Gaza ngày càng nhiều trong bối cảnh Israel tăng cường chiến dịch truy quét lực lượng Hamas cả ở trên không và trên bộ.

Bên cạnh đó, cuộc chiến ở Ukraine cũng đã làm rung chuyển châu Âu và làm rung chuyển nền kinh tế toàn cầu. Ukraine đã kháng cự mạnh mẽ cuộc tấn công của Nga, nhưng tình hình chiến tranh vẫn kéo dài và chưa có dấu hiệu kết thúc. Cả Kyiv (thủ đô của Ukraine) và Kremlin (thủ đô của Nga) đều không có ý muốn tham gia vào cuộc đàm phán hòa bình, vì mỗi bên đều tin rằng mình có thể chiến thắng trong cuộc xung đột. Các thủ đô phương Tây được cho là nên tiếp tục hỗ trợ Ukraine, nhưng đồng thời tránh xung đột trực tiếp với Nga và tiếp tục mở cửa cho đàm phán hòa bình.

Chiến tranh ở Ukraine có ảnh hưởng đến khu vực Nam Kavkaz, đặc biệt là Armenia và Azerbaijan khi có nguy cơ xung đột mới giữa hai quốc gia vốn đã có mối quan hệ đối đầu với nhau trong quá khứ. Sức mạnh quân sự ngày càng chuyển hướng ủng hộ Azerbaijan, quốc gia có trang bị quân sự tốt hơn, trong khi Armenia được Nga cung cấp trang bị đang thiếu vũ khí. Và cuộc đàm phán thất bại giữa Nga và các nước phương Tây có thể dẫn đến việc tái phát chiến tranh, làm gia tăng rủi ro và nguy cơ xung đột giữa Armenia và Azerbaijan.

Về tình hình ở Iran, các cuộc biểu tình đã gây sóng gió tại Iran suốt nhiều tháng, chính phủ đã sử dụng bạo lực để đàn áp người biểu tình, dẫn đến hàng trăm người thiệt mạng. Ngoài ra còn xảy ra khủng hoảng liên quan đến chương trình hạt nhân của Iran. Cuộc đàm phán nhằm khôi phục thỏa thuận hạt nhân năm 2015 đang gặp khó khăn giữa Iran và các bên đàm phán.

Tại châu Phi vào giữa năm 2023 đã nổ ra hàng loạt vụ đảo chính ở nhiều quốc gia như Niger, Gabon… gây bất ổn chính trị ở khu vực Trung và Tây Phi. Quân đội những quốc gia này sau đó đã thành lập các chính quyền quân sự và tạo sức ép nhằm buộc một số nước phương Tây chấm dứt sự hiện diện quân sự ở nước họ. Tại Niger, chính quyền quân sự nước này từng ra lệnh đóng cửa không phận nhằm đề phòng nguy cơ xảy ra can thiệp quân sự từ bên ngoài.

Ngoài ra, những nơi khác cũng không yên ổn, như Cuộc chiến ma túy ở Mỹ Latinh, nội chiến ở Myanmar, ở Yemen, vv. Trong khi đó, các cuộc khủng hoảng khác cũng đang rình rập.

Thế giới cần đoàn kết và hợp tác trước những thách thức lớn

Tình hình thế giới đang đối mặt với những thách thức lớn và cần sự đoàn kết và hợp tác để vượt qua. Tổng Thư ký Guterres đã tuyên bố với các nhà lãnh đạo thế giới tại Hội nghị thượng đỉnh G20 rằng thế giới, đặc biệt là các quốc gia đang phát triển, đang đối mặt với nhiều vấn đề lớn gây ra những tác động mạnh mẽ và đa chiều, như tình trạng bất đồng về mặt kinh tế và xã hội đang gia tăng, giữa các tầng lớp xã hội và giữa các quốc gia; Hỗn loạn khí hậu khi các hiện tượng như thay đổi khí hậu, tăng nhiệt độ toàn cầu, thời tiết cực đoan, vv tạo ra tác động tiêu cực đối với môi trường và con người; Xung đột và nghèo đói… G20 hướng tới những vấn đề lớn của nền kinh tế hiện nay như tình trạng mất an ninh lương thực và năng lượng, lạm phát gia tăng, nợ nần và việc cải cách các ngân hàng phát triển đa phương.

Năm 2023 là một khoảnh khắc quan trọng trong lịch sử, khi con người đối diện với những vấn đề lớn và có cơ hội tìm kiếm hướng đi mới tích cực. Khi nhìn về năm 2024, khái niệm đoàn kết sẽ không chỉ là lời nói suông mà sẽ là lựa chọn duy nhất để tồn tại. Tổng Thư ký Guterres cũng đã tuyên bố rằng “Chúng tôi cần tất cả mọi người tham gia, hợp tác một cách chưa từng có trước đây”. Bây giờ hoặc là sẽ không bao giờ nữa.

Nguồn: