Tác giả: Khánh Phong
Chiều ngày 6/6/2024, Bảo tàng Lịch sử Thừa Thiên Huế tổ chức Khánh thành công trình Bảo tồn, tu bổ di tích Ưng Bình tại Châu Hương Viên, đây là công trình gắn liền với danh nhân có công rất lớn trong việc phát triển thơ văn, tuồng, ca Huế.
Đến dự có ông Phan Ngọc Thọ – Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy, ông Nguyễn Thanh Bình – Phó Chủ tịch thường trực UBND tỉnh, ông Phan Thanh Hải – Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao, ông Nguyễn Văn Phúc – Giám đốc Sở Du lịch, ông Nguyễn Đức Lộc – Giám đốc Bảo tàng Lịch sử tỉnh cùng nhiều quan khách và các nghệ nhân ca Huế đến dự.
Châu Hương Viên trước khi trùng tu. Ảnh tác giả chụp ngày 04/3/2022
Nhà thơ Ưng Bình Thúc Giạ Thị (1877 – 1961) tên thật là Nguyễn Phúc Ưng Bình. Xuất thân trong một gia đình hoàng tộc, có truyền thống văn chương. Năm 1904, Ưng Bình tốt nghiệp Trường Quốc học Huế, đỗ đầu kỳ thi Ký lục. Năm 1909, đỗ cử nhân Hán học và bắt đầu con đường quan lộ. Từ Ký lục, cụ Ưng Bình được bổ làm Tri huyện, thăng Tri phủ, rồi lần lượt thăng Viên ngoại, Thị lang, Bố chánh Hà Tĩnh, Tuần phủ Phú Yên, Phủ doãn phủ Thừa Thiên. Năm 1932, cụ Ưng Bình đã tích cực tham gia vận động thành lập Hội An Nam Phật học Trung kỳ. Năm 57 tuổi (1933), cụ hồi hưu, được thăng hàm Thượng Thư Tri sự. Lúc này tuổi đã lớn nhưng cụ Ưng Bình vẫn tham gia tích cực các hoạt động văn hóa, xã hội, được cử giữ chức Hội trưởng Hội Truyền bá chữ Quốc ngữ Trung kỳ (1939 – 1940), bầu làm Viện trưởng Viện Dân biểu Trung kỳ (1940 – 1945), nhằm tranh thủ quyền dân sinh dân chủ cho dân nghèo. Năm 1943, cụ được thăng Hiệp tá Đại học sĩ, lần lượt được bầu làm chủ soái Vỹ hương thi xã (1933 – 1945) và Hương Bình thi xã (1951 – 1961) cho đến cuối đời.
Cụ Ưng Bình Thúc Giạ Thị qua đời tại Châu Hương Viên, thuộc thôn Tây Thượng, phường Phú Thượng, thành phố Huế. An táng trong khuôn viên nghĩa trang của gia đình tại phường Thủy Xuân, thành phố Huế.
Ưng Bình Thúc Giạ Thị là một nhà thơ nổi tiếng của xứ Huế, cụ đã để lại cho đời gần 2.000 bài thơ chữ Việt và chữ Hán. Ưng Bình Thúc Giạ Thị còn được biết đến là nhà soạn tuồng tài ba. Không chỉ là nhà thơ, nhà soạn tuồng nổi tiếng, Ưng Bình còn là người có công lao to lớn trong việc hình thành và phát triển Ca Huế thính phòng. Nhờ những sáng tác, những làn điệu Ca Huế của cụ mà sinh hoạt Ca Huế của người dân xứ Huế trở nên đặc sắc và được duy trì và phát triển cho đến ngày nay.
Năm 1933, sau khi rời chốn quan trường, cụ Ưng Bình mua lại mảnh vườn để xây dựng Châu Hương Viên, gồm các công trình ngôi nhà chính 3 gian 2 chái, với tâm nguyện xây dựng nơi đây thành nơi dưỡng già. Lúc đầu, cụ cho xây dựng một ngôi nhà rường ba gian hai chái, về sau xây dựng thêm một số công trình phụ trợ. Tất cả công trình trên nằm trong một khu vườn rộng, tĩnh mặc bên bờ sông Hương với tên gọi là Châu Hương Viên (hay vườn Châu Hương).
Châu Hương Viên là công trình kiến trúc có giá trị về lịch sử văn hóa, nơi cụ Ưng Bình Thúc Giạ Thị sống những năm cuối đời với thi ca.
Với những giá trị nêu trên, ngày 26/12/2019, UBND tỉnh Thừa Thiên Huế ra Quyết định số 3331/QĐ-UBND xếp hạng di tích Ưng Bình tại Châu Hương Viên là di tích lịch sử (lưu niệm danh nhân) cấp Tỉnh và được UBND tỉnh Thừa Thiên Huế ra Quyết định số 2270/QĐ-UBND ngày 14/9/2021 về việc điều chỉnh phân cấp quản lý di tích, theo đó Bảo tàng được giao trực tiếp quản lý di tích.
Ngày 01/10/2021, UBND tỉnh Thừa Thiên Huế ban hành Quyết định số 2461/QĐ-UBND về việc phê duyệt báo cáo kinh tế – kỹ thuật và Quyết định số 216/QĐ-UBND ngày 17/01/2023 về việc Phê duyệt kế hoạch lựa chọn nhà thầu xây dựng công trình Bảo tồn, tu bổ di tích Ưng Bình tại Châu Hương Viên, với nguồn kinh phí hơn10 tỷ đồng, tu bổ các hạng mục:
– Tu bổ, tôn tạo, phục dựng lại toàn bộ di tích gốc bao gồm nhà chính, nhà phụ, bình phong.
– Cải tạo, chỉnh trang sân vườn mặt trước và khu vực xung quanh khuôn viên; xây dựng hệ thống cấp thoát nước; lắp đặt hệ thống điện chiếu sáng, Phòng cháy chữa cháy, chống sét, nhà vệ sinh.
Sau khi nghiệm thu đưa vào sử dụng, Bảo tàng sẽ phối hợp với các cơ quan, tổ chức, cá nhân, biến nơi đây trở thành một địa chỉ sinh hoạt của các Câu lạc bộ thơ, các chương trình biểu diễn Ca Huế, kết hợp đưa vào các tour tuyến phục vụ khách du lịch. Đây cũng chính là điều mong mỏi của các văn nghệ sĩ Huế và những ai yêu mến danh nhân Ưng Bình Thúc Giạ Thị.
Các đồng chí lãnh đạo tỉnh và ngành cắt băng khánh thành Châu Hương Viên
Qua đó, nhằm nâng cao công tác quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị di tích, khơi dậy niềm tự hào quê hương, đất nước. Góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết 54-NQ/TW ngày 10/12/2019 của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển tỉnh Thừa Thiên Huế đến năm 2030 tầm nhìn đến 2045.
Châu Hương Viên tọa lạc tại kiệt 355 đường Nguyễn Sinh Cung, phường Phú Thượng, thành phố Huế sẽ trở thành thiết chế văn hóa đặc trưng giữa lòng kiến trúc đô thị di sản cho hôm nay và mai sau.
