Hệ đầm phá Tam Giang – Cầu Hai là một thủy vực lớn với chiều dài 68km, tổng diện tích mặt nước là 216km2, chiếm 4,3% diện tích lãnh thổ, hay 17,2% diện tích đồng bằng Thừa Thiện Huế, nằm án ngữ suốt phần bờ biển phía đông của tỉnh Thừa Thiên Huế. Hệ thống đầm phá Tam Giang – Cầu Hai là hệ đầm phá ven biển phía Đông của tỉnh, là hệ đầm phá ven biển lớn nhất nước ta, thuộc vào loại lớn trên thế giới. Nó là một hệ mở được tạo ra do tương tác lục địa biển, gồm các hợp phần và cấu trúc khác nhau trong một thể thống nhất và có thể nhóm thành các đơn vị cấu trúc cơ bản sau: vực nước, cửa, hệ thống cồn cát chắn và các thành tạo ven bờ sau hệ đầm phá.
Hệ đầm phá Tam Giang – Cầu Hai có 2 cửa thông ra biển Thuận An và Tư Hiền
Hệ đầm phá Tam Giang – Cầu Hai được hợp thành từ 3 phần khác nhau theo tên gọi của địa phương là phá Tam Giang rộng 52 km2, đầm Sam – Thủy Tú rộng 60 km2 và đầm Cầu Hai rộng 104 km2. Phá Tam Giang kéo dài 24 km từ cửa sông Ô Lâu tới cửa sông Hương, sâu trên 2 m. Đầm Sam – Thủy Tú kéo dài từ cửa sông Hương tới cửa sông Truồi, dài khoảng 33 km, độ sâu trung bình 1,5 – 2 mét, rộng trung bình 1km. Đầm Cầu Hai tiếp nối như một lòng chảo lớn hình bán nguyệt dài khoảng 13 km, từ cửa sông Truồi đến chân núi Vĩnh Phong, sâu trung bình 1 – 1,5 m; chỗ sâu nhất tới 3 mét ở phía Đá Bạc.
Các đê chắn cát là một hệ thống cồn đụn và bãi cát kéo dài theo phương Tây Bắc – Đông Nam từ cửa Việt, tỉnh Quảng Trị đến cửa Thuận An, chân núi Linh Thái, rồi từ núi Linh Thái tới cửa Tư Hiền, dài khoảng 102 km. Độ cao lớn nhất đạt tới trên 30 mét ở An Lộc, Đông Hải, xã Quảng Ngạn, Quảng Điền và giảm dần về phía cửa Thuận An và Tư Hiền. Đoạn từ cửa Việt tới Thuận An rộng trung bình khoảng 4,5 m, đoạn từ Thuận An tới núi Linh Thái rộng trung bình 1,2 km và từ núi Linh Thái rộng trung bình khoảng 300 mét.
Hệ đầm phá Tam Giang – Cầu Hai có 2 cửa thông ra biển Thuận An và Tư Hiền. Trong đó, cửa Thuận An là cửa chính. Hai cửa này là yếu tố quyết định đến đời sống của hệ thống đầm phá trong quá trình phát triển. Hình thái động lực của hai cửa thường xuyên thay đổi phức tạp. Cửa Thuận An dài khoảng 600 mét, rộng 350 mét, sâu tới 11m ở phía trong. Cửa Tư Hiền là cửa phụ dài khoảng 100 mét, rộng 50 mét, và sâu không quá 1,5 mét. Tổng chiều dài bờ biển của hệ đầm phá này vào khoảng 68 km, trong đó gồm 23 km bờ lộ đá gốc granit ở phía đầm Cầu Hai và phần còn lại là bờ tích tụ bao gồm các trầm tích sông biển, biển thuộc các vùng cửa sông Ô Lâu, sông Hương và sông Đại Giang.
Vinh Thanh
