Trong công cuộc xây dựng nông thôn mới, văn hóa giữ vai trò rất quan trọng trong việc nâng cao đời sống tinh thần của nhân dân, bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc. Trong 19 tiêu chí quốc gia về xây dựng nông thôn mới, lĩnh vực văn hóa có hai tiêu chí cần đạt đó là: tiêu chí 06 về cơ sở vật chất văn hóa và tiêu chí 16 về văn hóa nhằm hướng đến hoàn thiện hệ thống Trung tâm văn hóa – thể thao, Nhà văn hóa – Khu thể thao thôn, bản; nâng cao chất lượng đời sống văn hóa của người dân nông thôn.
Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa
Văn hóa được coi là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu vừa là động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế – xã hội. Để phát triển kinh tế – xã hội bền vững thì xây dựng và phát triển kinh tế phải nhằm mục tiêu văn hóa, vì xã hội công bằng, văn minh, con người phát triển toàn diện và chăm lo văn hóa là chăm lo củng cố nền tảng tinh thần của xã hội. Văn hóa là kết quả của kinh tế, đồng thời là động lực của sự phát triển kinh tế. Các nhân tố văn hóa phải gắn kết chặt chẽ với đời sống và hoạt động xã hội trên mọi phương diện chính trị, kinh tế, xã hội, luật pháp, kỷ cương,… Điều đó đã được Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII) khẳng định: “…xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại, làm cho văn hóa thấm sâu vào toàn bộ đời sống và hoạt động xã hội, vào từng người, từng gia đình, từng tập thể và cộng đồng, từng địa bàn dân cư, vào mọi lĩnh vực sinh hoạt và quan hệ con người…”; Tại Văn kiện Đại hội XII của Đảng tiếp tục nhấn mạnh yêu cầu: “Xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam phát triển toàn diện, hướng đến chân – thiện – mỹ, thấm nhuần tinh thần dân tộc, nhân văn, dân chủ và khoa học. Văn hóa thực sự trở thành nền tảng tinh thần vững chắc của xã hội, là sức mạnh nội sinh quan trọng bảo đảm sự phát triển bền vững và bảo vệ vững chắc Tổ quốc vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”. Xây dựng đời sống văn hóa nông thôn chính là góp phần tích cực vào công cuộc bảo tồn và chấn hưng văn hóa nước nhà, vì một nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
Trong thời gian qua, phong trào xây dựng đời sống văn hóa cơ sở được xác định là trọng tâm của sự nghiệp xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở – “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” được tỉnh Thừa Thiên Huế quan tâm với 5 nội dung và 7 phong trào cụ thể, trong đó nổi bật nhất là phong trào xây dựng Gia đình văn hóa; Xây dựng Làng, thôn, bản, tổ dân phố văn hóa; Cơ quan, đơn vị văn hóa phong trào Xây dựng xã đạt chuẩn văn hóa nông thôn mới; phường, thị trấn đạt chuẩn văn minh đô thị. Đến nay, Thừa Thiên Huế đã có tổng số 71 nhà văn hóa xã trên 152 xã, phường, thị trấn; 730 nhà văn hóa thôn trên tổng số 1.277 thôn, tổ dân phố, có 12 xã, phường, thị trấn trên 152 xã, phường, thị trấn được công nhận đạt chuẩn văn hóa nông thôn mới và đạt chuẩn văn minh đô thị và các con số này ngày càng gia tăng. Toàn tỉnh hiện có 1.215/1.277 làng, thôn, tổ dân phố đạt chuẩn văn hóa, đạt tỷ lệ 95% . Trong đó, số nhà văn hóa xã và thôn đạt chuẩn theo quy định khá thấp.
Hệ thống nhà văn hóa xã, thôn/ bản đã lồng ghép hoạt động văn hoá, văn nghệ, thể thao với việc tổ chức các cuộc tập huấn chuyển giao khoa học kỹ thuật, dân số – kế hoạch hoá gia đình, phòng – chống tệ nạn xã hội, tuyên truyền luật pháp. Qua đó đã góp phần triển khai, thực hiện có hiệu quả phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, tác động tích cực đến nhiệm vụ phát triển kinh tế – xã hội, nâng cao dân trí, xóa đói, giảm nghèo, giữ vững an ninh, chính trị, trật tự an toàn xã hội, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc. Tuy nhiên, các thiết chế văn hóa chưa được khai thác và quản lý để phát huy hiệu quả. Hệ thống nhà văn hóa xã chỉ được sử dụng vào các dịp như: Ngày hội đại đoàn kết toàn dân, một vài hoạt động khác liên quan đến văn nghệ quần chúng, mừng Đảng mừng xuân, Đại hội thể dục thể thao, hoạt động lễ hội mừng kỷ niệm những ngày lễ lớn của quê hương, đất nước…Nhìn chung phong trào Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế đã đạt được kết quả đáng trân trọng. Tuy nhiên Kết quả chưa phản ánh hết tiềm năng và nhân rộng tính hiệu quả của phong trào. Do đó, tỷ lệ xã, phường công nhận đạt chuẩn văn hóa nông thôn mới và đạt chuẩn văn minh đô thị chưa cao.
Phát huy vai trò văn hóa trong xây dựng nông thôn mới trong việc thực hiện tiêu chí văn hóa số 6 và 16 trong Bộ tiêu chí quốc gia xây dựng NTM đã phát huy mối quan hệ hữu cơ giữa xây dựng đời sống văn hóa và xây dựng nông thôn mới. Công tác xây dựng đời sống văn hóa đã góp phần nâng cao ý thức, trách nhiệm của người dân tại cộng đồng, đời sống tinh thần của người dân đã được nâng lên. Các thiết chế văn hóa (cấp xã, cấp thôn) được quan tâm, xây dựng, các hoạt động văn hóa văn nghệ, thể dục thể thao quần chúng ngày càng sinh động, phong phú, hình thức đa dạng, hấp dẫn, thu hút người dân tham gia, từ đó nâng cao ý thức giữ gìn bản sắc văn hóa.
Để tiếp tục Phát huy vai trò văn hóa trong xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh trong thời gian tiếp theo rất cần có giải pháp đồng bộ để phát huy vai trò chủ thể trong xây dựng đời sống văn hóa và xây dựng nông thôn mới kết hợp phát huy hiệu quả các nguồn lực.
Ngày 25-7-2019, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Thừa Thiên Huế tổ chức Hội thảo khoa học với chủ đề “Phát huy vai trò văn hóa trong xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế” là hoạt động góp phần thực hiện mục tiêu nâng cao tỷ lệ xã, phường công nhận đạt chuẩn văn hóa nông thôn mới và đạt chuẩn văn minh đô thị trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế.
ThS. Hồ Thành
