Tác giả: Trần Thị Thanh Tâm
Nước là tài nguyên thiên nhiên quý giá, là đầu vào quan trọng cho các hoạt động nông-lâm-ngư nghiệp – những sinh kế phổ biến của người dân trên khắp Việt Nam. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển kinh tế – xã hội nhanh chóng hiện nay, tài nguyên nước ngày càng bị ô nhiễm và suy giảm, điều này dẫn đến rất nhiều hệ lụy xấu cho cuộc sống của con người, đặc biệt là phụ nữ – đối tượng dễ bị tổn thương bởi việc suy thoái tài nguyên nước. Những mô hình sinh kế sáng tạo trong việc sử dụng tài nguyên nước, quản trị bền vững, đồng quản lý tài nguyên, nuôi trồng thủy sản,… đã chứng tỏ được tiềm năng trong việc phát triển kinh tế đồng thời đảm bảo sự bền vững cho nguồn tài nguyên thiên nhiên này.
Giá trị của tài nguyên nước ở Cần Thơ – Đồng bằng Sông Cửu Long
Cần Thơ là một tỉnh nằm ở Đồng Bằng Sông Cửu Long nơi hạ nguồn của dòng sông Mê Kong hùng vĩ, được biết đến như một địa điểm du lịch nổi tiếng của Việt Nam với nhiều danh lam thắng cảnh độc đáo. Ngoài ra, Cần Thơ cũng là một trong những tỉnh có thế mạnh về tài nguyên nước, nuôi trồng thuỷ sản và đã phát triển các mô hình sinh kế bền vững từ tài nguyên nước.
Cần Thơ nằm ở khu vực bồi tụ phù sa của sông Mêkong, trong đó Sông Hậu là con sông lớn với chiều dài chảy qua thành phố là 65 Km, tổng lượng phù sa của sông Hậu là 35 triệu m3/năm. Sông Cái Lớn dài 20km có khả năng tiêu thoát nước tốt. Sông Cần Thơ dài 16 Km đổ ra sông Hậu, nước ngọt quanh năm, có tác dụng tưới nước trong mùa nước kém vừa tiêu úng trong mùa nước đổ; đồng thời do có hệ thống kênh rạch dày đặc nên thuận lợi cho phục vụ sản xuất nông nghiệp, người dân nơi đây từ lâu đã có kinh nghiệm làm sinh kế nương theo con nước tự nhiên.
Với vị trí ven biển và nhiều con sông đổ vào, Cần Thơ có tài nguyên nước phong phú và đa dạng, tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản, du lịch ven sông và các ngành công nghiệp liên quan đến nước. Hiện nay, Việc phát triển mô hình nuôi trồng thủy sản theo cách bền vững và kết hợp với du lịch sinh thái, hay các hoạt động nuôi cá bè, lươn, tôm… đang được địa phương quan tâm đầu tư và phát triển. Nhiều mô hình thủy sản, du lịch kết hợp nông nghiệp được đầu tư bài bản, không những cải thiện sinh kế cho người dân mà còn tăng trách nhiệm đối với việc bảo vệ tài nguyên khi họ sống dựa vào tài nguyên.
Nước là tài nguyên giá trị và là thế mạnh lớn nhất trong phát trinh kinh tế ở thành phố Cần Thơ.
Huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế và nhu cầu học hỏi, nâng cao năng lực.
A Lưới tỉnh Thừa Thiên Huế là nơi thượng nguồn của dòng song Sekong – ở đây được gọi là sông A Sáp. Khu vực sông 3S gồm Sesan, Srepok and Sekong tạo thành một khu vực phụ lưu quan trọng của vùng hạ lưu sông Mekong và đại diện cho một mô hình thu nhỏ của những thách thức mà toàn bộ lưu vực sông Mekong phải đối mặt. Hệ thống sông này là nguồn sống của khoảng 3,4 triệu người. Mặc dù chỉ bao phủ 10% lưu vực sông, tuy nhiên khu vực sông 3S cung cấp gần một phần tư trong lượng dòng chảy của sông Mekong và gần 15% trầm tích lơ lửng của dòng sông, cung cấp chất dinh dưỡng cho hồ Tonle Sap và những vùng đánh bắt cá nội địa cũng như đồng bằng châu thổ Mekong nơi là vựa lúa của Việt Nam.
Nằm trong dòng chảy của sông Me Kong, nơi thượng nguồn 3S là huyện A Lưới và hạ nguồn sông Mê Kong là Cần Thơ. Với đặc điểm địa hình có một số nét tương đồng, đặc biệt là sự tương đồng về tài nguyên nước và các mô hình sinh kế kèm theo. Do đó, việc học tập và nghiên cứu về các phương pháp khai thác và sử dụng tài nguyên nước bền vững tại một địa phương có nhiều kinh nghiệm như Cần Thơ là rất cần thiết. Điều này không chỉ giúp người dân A Lưới hiểu rõ hơn về tầm quan trọng của tài nguyên nước mà còn giúp họ tìm hiểu các phương pháp và công nghệ mới nhất để bảo vệ và sử dụng tài nguyên nước một cách hiệu quả và bền vững, đóng góp vào việc phát triển kinh tế, cải thiện đời sống và bảo vệ môi trường.
Tham quan, học tập và cùng chia sẻ kinh nghiệm của cộng đồng huyện A Lưới.
Trong khuôn khổ dự án “Nâng cao năng lực của phụ nữ trong xây dựng mô hình sinh kế bền vững dựa vào quản lý và sử dụng hiệu quả tài nguyên nước ở thượng nguồn sông A Sáp thuộc huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế, Việt Nam”, Trung tâm Nghiên cứu Phát triển Xã hội (CSRD) phối hợp cùng Trung tâm tư vấn Phát triển Bền vững Tài nguyên Nước và Thích ứng Biến đổi khí hậu (CEWAREC) tổ chức chuyến tham quan, học tập ở Thành phố Cần Thơ cho 35 người đến từ các Sở, ban, ngành cấp tỉnh và cộng đồng người dân ở huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế.
Chuyến tham quan tại thành phố Cần Thơ mang đến những trải nghiệm giá trị quý giá cho cả đoàn.
Trong ngày đầu tiên của chuyến đi, đoàn đã có buổi làm việc tại Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Cần Thơ. Buổi làm việc này là một cơ hội để đoàn được cập nhật tình hình và kế hoạch làm việc của tỉnh trong lĩnh vực nông nghiệp và phát triển nông thôn, tìm hiểu chung về mô hình quản trị, quản lý tài nguyên nước vùng ĐBSCL; Nghe giới thiệu về mô hình nuôi trồng thủy sản đã thực hiện theo phương thức quản trị nguồn nước, tiếp cận mô hình đồng quản lý, huy động sự tham gia của cả người dân và chính quyền địa phương nhằm nâng cao năng lực sản xuất gắn với thị trường và bảo vệ được nguồn tài nguyên thủy sản phong phú của địa phương của Chi cục Thuỷ sản Cần Thơ. Điều này giúp đoàn tham quan có cái nhìn toàn cảnh trong mối tương quan của tài nguyên nước giữa hai địa phương, có thêm kiến thức và kinh nghiệm trong việc phát triển kinh tế nông nghiệp và phát triển nông thôn.
Bên cạnh các thông tin về quản trị tài nguyên nước, việc tìm hiểu, phát triển các mô hình Nuôi trồng thuỷ sản, sinh kế bền vững cũng là 1 trong những mục tiêu quan trọng của hoạt động tham quan lần này. Chuyến tham quan mô hình nuôi lươn, cá lấu tuần hoàn tại hộ kinh doanh gia đình của bà Lưu Hoàng Anh Hoa tại Ấp Hoà An B, phường Thới Hoà, quận Ô Môn, thành phố Cần Thơ đưa đến cái nhìn mới mẻ, độc đáo cho các thành viên trong đoàn. Bản thân bà Hoa là một người phụ nữ, xuất thân từ ngành Thủy sản, mô hình nuôi này đã mang đến nguồn kinh tế ổn định cho gia đình bà và 15 lao động trong ấp. Đây là một mô hình nuôi trồng thủy sản có tiềm năng phát triển, có thể áp dụng thực hiện tại huyện A Lưới. Đoàn đã được nghe cụ thể về quy trình nuôi lươn, cá lấu, từ giai đoạn chọn vị trí, chuẩn bị môi trường, nguồn giống nuôi đến quản lý, chăm sóc và thu hoạch. Mô hình nuôi lươn, cá lấu của bà Hoa là 1 mô hình tuần hoàn khép kín, việc tận dụng tối đa và tuần hoàn nước trong quá trình nuôi là một điểm đặc biệt của mô hình này. Nguồn nước được sử dụng và làm sạch ngay trong quá trình nuôi trồng thuỷ sản của mô hình. Điều này khá phù hợp và có khả năng áp dụng cao đối với điều kiện sản xuất, nuôi trồng ở huyện A Lưới.
Bà Lưu Hoàng Anh Hoa chia sẻ về quy trình nuôi lươn thương phẩm tại trang trại của gia đình.
Trong ngày thứ hai, đoàn đã đến tham quan mô hình HTX Du lịch Nông nghiệp Cồn Sơn với rất nhiều loại hình du lịch tổng hợp bao gồm: nuôi cá lồng trong các bè nổi trên sông Hậu, vườn cây ăn trái, mô hình Cá lóc bay,…. Mô hình du lịch này bao gồm rất nhiều các hoạt động trải nghiệm như khách du lịch được đi thuyền trên sông, thưởng thức cảnh quan đẹp, tham quan, hái trái cây trong vườn và tham gia câu cá lóc cùng với người dân địa phương,… Sau khi câu được cá, du khách có thể tự tay chế biến, thưởng thức các món ngon đặc sản của miền sông nước và tận hưởng không khí trong lành của vùng sông nước. Cùng trải nghiệm mô hình du lịch sinh thái “Cá lóc bay – loài cá nước ngọt đặc trưng của vùng đồng bằng sông Cửu Long”, một trong những sản phẩm du lịch nổi tiếng của thành phố Cần Thơ.
Đoàn tham quan đã được trải nghiệm rất nhiều hoạt động, trực tiếp thấy được những nỗ lực của người nuôi cá tại Cần Thơ trong việc khai thác tài nguyên nước để tạo ra sinh kế bền vững. Đại diện HTX Du lịch và Nông Nghiệp Cồn Sơn đã giới thiệu cách chăm sóc cá, tạo ra môi trường sống tốt nhất cho cá phát triển, cũng như quản lý vệ sinh môi trường nước để đảm bảo cho việc nuôi trồng thuỷ sản và chất lượng sản phẩm khi cung ứng ra thị trường.
Mô hình kinh doanh du lịch kết hợp nuôi trồng thuỷ sản không chỉ tạo ra thu nhập cho người dân địa phương mà còn giúp quảng bá hình ảnh về thành phố này đến du khách trong và ngoài nước. Từ đó, nó góp phần đưa du lịch vùng sông nước trở thành ngành kinh tế quan trọng của Cần Thơ và đóng góp vào sự phát triển kinh tế – xã hội của địa phương.
Giá trị của sự chia sẻ và học hỏi
Việc áp dụng thực hiện các mô hình ở Cần Thơ tại A Lưới đòi hỏi nhiều yếu tố, tuy nhiên động lực được chia sẻ đến người dân tham quan là cần thiết và quan trọng.
Chuyến tham quan, học tập và trải nghiệm đã mang đến nhiều kiến thức và kinh nghiệm quý giá cho tất cả các thành viên. Cả đoàn đã được trải nghiệm thực tế những cách thức khai thác và sử dụng tài nguyên nước ngọt một cách bền vững, cũng như học được cách phát triển các mô hình sinh kế gắn với quản trị tài nguyên nước. Đặc biệt, đoàn đã có cơ hội gặp gỡ và học hỏi từ những người đang làm việc trong lĩnh vực này tại Cần Thơ.
Chị Lê Thị Quỳnh Tường- Trưởng đoàn tham quan chia sẻ những trải nghiệm của bản thân về chuyến đi.
Chị Lê Thị Quỳnh Tường – chủ tịch Hội Phụ nữ huyện A Lưới chia sẻ: “Cộng đồng A Lưới là nơi vùng sâu, vùng xa nhưng hôm nay chúng tôi được đến Cần Thơ, được tham quan, học hỏi, được trao đổi với rất nhiều các chuyên gia, người nuôi trồng thủy sản, những người phụ nữ làm việc với sông, với nước thì thực sự là một trải nghiệm quá quý giá. Tôi tin, bản thân tôi, các chị phụ nữ và những thành viên khác đều có cho mình những bài học về quản trị nước, về bảo vệ tài nguyên, về phát triển sinh kế bền vững để áp dụng và triển khai tại địa phương sau này”.
Những kiến thức thực tế, kinh nghiệm quản trị và nuôi trồng thuỷ sản bền vững từ Cần Thơ sẽ là những nền tảng quan trọng cho cộng đồng vùng dự án từ huyện A Lưới trong việc áp dụng và thực hiện để phát triển mô hình sinh kế gắn với tài nguyên nước cho người dân tại các xã khó khăn của huyện. Bên cạnh đó, việc tham gia vào các mô hình sinh kế của phụ nữ là một điều quan trọng, cần thiết và mang lại sự thành công cho mô hình. Điều này cũng đồng nghĩa với việc giúp cho các gia đình có nguồn thu nhập ổn định và bền vững hơn, đồng thời giúp cho việc quản lý tài nguyên nước ở địa phương được thực hiện một cách hiệu quả và bảo vệ được môi trường sống của người dân.
