Bệnh gan do rượu là một thuật ngữ bao gồm các biểu hiện gan của việc uống rượu quá mức, bao gồm gan nhiễm mỡ, viêm gan do rượu và viêm gan mãn tính do xơ hóa gan hoặc xơ gan.
Xơ gan do rượu tiến triển chậm, âm thầm trong nhiều năm. Các mô sẹo phát triển một cách thầm lặng đến một thời điểm nào đó sẽ thay hết các tế bào gan khỏe mạnh khiến gan mất dần chức năng thải độc và tái tạo.
Trong số tất cả những người nghiện rượu nặng mãn tính, chỉ 15-20% phát triển bệnh viêm gan hoặc xơ gan, có thể xảy ra đồng thời hoặc liên tiếp.
Nguyên nhân gây xơ gan có rất nhiều nhưng nguyên nhân do lối sống và sinh hoạt bất hợp lý chiếm phần lớn. Việc sử dụng quá nhiều rượu bia, lối sống không lành mạnh.
Một người uống nhiều rượu trong thời gian dài, có thể bắt đầu thay thế các mô gan khỏe mạnh bằng các mô sẹo dẫn tới hình thành bệnh lý xơ gan do rượu.
Triệu chứng biểu hiện
Các triệu chứng của bệnh xơ gan do rượu bắt đầu phát triển ở những người trong độ tuổi từ 30 đến 40. Ở giai đoạn đầu của bệnh, cơ thể bạn có thể tạm thời không xảy ra nhiều vấn đề nghiêm trọng do chức năng gan bị hao tổn 1 phần vẫn có khả năng đảm nhiệm các hoạt động của gan. Tuy nhiên, khi bệnh trở nặng sẽ xuất hiện các dấu hiệu đáng chú ý như:
- Vàng da do tăng tích tụ bilirubin trong máu;
- Mệt mỏi;
- Chán ăn, ăn không ngon;
- Ngứa;
- Dễ xuất hiện các vết bầm tím do giảm tổng hợp các yếu tố đông máu.
Cơ chế sinh bệnh
Cơ chế đằng sau điều này vẫn chưa được hiểu rõ hoàn toàn. 80% rượu đi qua gan được giải độc. Tiêu thụ rượu mãn tính dẫn đến sự tiết các cytokine gây viêm TNF-alpha, Interleukin 6 [IL6] và Interleukin 8 [IL8]), kích ứng ôxi hóa, peroxid hóa lipid và độc tính acetaldehyde. Những yếu tố này gây viêm, chết rụng tế bào và cuối cùng là xơ hóa của tế bào gan. Vẫn chưa rõ ràng tại sao điều này xảy ra ở một vài cá nhân. Ngoài ra, gan có khả năng tái tạo rất lớn và thậm chí khi 75% tế bào gan chết, nó vẫn tiếp tục hoạt động như bình thường.
Quá trình phá vỡ ethanol – rượu, bia và hóa chất có độc tính cao, chẳng hạn như acetaldehyde. Những hóa chất kích hoạt viêm phá hủy tế bào gan.
Tăng nguy cơ với thời gian, và số lượng rượu nặng tiêu thụ có thể dẫn đến bệnh gan, nguy cơ tăng theo độ dài thời gian và số lượng rượu đã uống. Nhưng vì nhiều người uống rất nhiều rượu không bao giờ phát triển viêm gan hay xơ gan do rượu, có khả năng các yếu tố khác hơn so với rượu đóng một vai trò quan trọng.
Yếu tố di truyền, có những đột biến trong gen nhất định có ảnh hưởng đến quá trình trao đổi chất rượu, có thể làm tăng nguy cơ bệnh xơ gan do rượu cũng như các bệnh ung thư liên quan đến rượu và các biến chứng khác của việc uống rượu nặng.
Biến chứng viêm gan do rượu
Lạm dụng rượu nặng dài hạn gây tổn thương gan hơn ở người với các loại viêm gan, đặc biệt là viêm gan C. Nếu bị viêm gan C và uống rượu ngay cả lượng ít có khả năng phát triển xơ gan.
Nhiều người uống rất nhiều rượu và bị suy dinh dưỡng, hoặc là vì họ ăn kém, thường thay thế rượu cho thực phẩm, hoặc vì rượu và các sản phẩm phụ độc hại của nó ngăn chặn cơ thể hấp thụ và chuyển hóa các chất dinh dưỡng, đặc biệt là protein, vitamin và chất béo nhất định. Việc thiếu các chất dinh dưỡng góp phần làm tổn thương tế bào gan nên khi uống rượu cơ thể không thể chịu được sức rượu gây ra xơ gan do rượu.
Máu từ lá lách, ruột và tuyến tụy vào gan thông qua một mạch máu lớn gọi là tĩnh mạch cửa. Nếu mô sẹo làm chậm lưu thông bình thường qua gan, máu sẽ bị giữ lại, dẫn đến tăng áp lực trong tĩnh mạch cửa.
Khi lưu thông qua tĩnh mạch cửa bị chặn, máu có thể lưu vào các mạch máu khác trong dạ dày và thực quản. Những mạch máu có thành bao quanh mỏng, đầy máu nhiều hơn, có khả năng bị chảy máu. Chảy máu trong dạ dày hoặc thực quản từ những mạch máu này là một trường hợp khẩn cấp đe dọa tính mạng bệnh nhân.
Viêm xơ gan do rượu có thể gây ra lượng lớn dịch tích tụ trong ổ bụng (cổ trướng). Chất lỏng trong ổ bụng có thể bị nhiễm trùng và cần điều trị bằng thuốc kháng sinh. Mặc dù không phải chính nó đe dọa tính mạng, cổ trướng thường là dấu hiệu của viêm gan do rượu hay xơ gan do rượu tiến triển.
Điều này xảy ra khi gan không thể loại bỏ bilirubin dư từ các tế bào hồng cầu già từ máu. Cuối cùng, bilirubin tích tụ và tới da và lòng trắng của mắt, gây ra vàng mắt vàng da.
Điều trị
Không uống rượu nữa là phần quan trọng nhất trong điều trị.
Người bị nhiễm viêm gan siêu vi C mạn tính nên tránh uống rượu, vì nguy cơ gia tăng nhanh chóng bệnh gan.
Theo thời gian, giống như vết sẹo và những mô nhỏ sinh ra thay thế các mô gan khỏe mạnh, ảnh hưởng đến khả năng chức năng của gan. Gây sẹo xơ gan không thể đảo ngược, được gọi là giai đoạn cuối của bệnh xơ gan do rượu.
TS.BS. NGUYỄN ĐỨC HOÀNG