Tác giả: TS.BS. Nguyễn Đức Hoàng
Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) (2021), uớc tính 70% trường hợp tử vong do căn bệnh ung thư xảy ra ở các quốc gia thu nhập thấp và trung bình. Phát hiện bệnh ở giai đoạn muộn, không được chẩn đoán và điều trị sớm khá phổ biến đặc biệt ở các quốc gia thu nhập thấp và trung bình.
Việc điều trị toàn diện hiện nay đã áp dụng hơn 90% các quốc gia thu nhập cao nhưng chưa đến 15% ở các quốc gia thu nhập thấp. Hậu quả về mặt kinh tế do căn bệnh ung thư gây ra tốn kém và ngày càng tăng lên. Tổn thất kinh tế do căn bệnh ung thư gây ra vào năm 2010 ước tính vào khoảng 1.160 tỷ USD.
Tại Việt Nam (2020), 05 loại ung thư phổ biến nhất, bao gồm: ung thư gan (chiếm 14,5%), ung thư phổi (14,4%), ung thư vú (11,8%), ung thư dạ dày (9,8%), ung thư đại tràng (5,1%).
Ung thư gan
Bệnh ung thư gan hay gặp ở những người bị bệnh xơ gan, gan nhiễm mỡ, người nhiễm viêm gan virus trong đó chủ yếu là viêm gan B và C. Ung thư gan cũng có thể do di truyền, thói quen sử dụng thực phẩm không sạch, ẩm mốc và nhiễm chất độc dioxin. Nhiều nghiên cứu cho thấy đa phần những người mắc ung thư gan đều uống nhiều rượu bia và các chất kích thích.
Theo báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) năm 2018, ung thư gan là một trong 5 loại ung thư gây tử vong hàng đầu với gần 800.000 ca tử vong mỗi năm. Đáng lưu ý, tỷ lệ mắc ung thư gan tại Việt Nam xếp vị trí thứ 4/185 quốc gia, vùng lãnh thổ có số liệu về ung thư.
Dấu hiệu lâm sàng ung thư gan: đau ở bụng trên bên phải, vị trí của gan. Có một khối u hay cảm giác nặng bụng trên, bụng báng, đầy bụng hay chán ăn, sốt, sụt cân, yếu hay cảm thấy rất mệt mỏi, buồn nôn hay nôn, vàng da và mắt, phân bạc màu, tiểu vàng sậm.
Ung thư phổi
Ung thư phổi đang đe dọa sức khỏe và mạng sống của rất nhiều người. Ung thư phổi không chỉ gặp ở nam mà còn gặp ở cả nữ giới. Tại Việt Nam, ung thư phổi là bệnh ung thư thường gặp thứ 2 ở nam giới và đứng thứ 3 trong những bệnh ung thư ở phụ nữ hay mắc. Nguyên nhân chính gây nên căn bệnh này là sử dụng thuốc lá, bao gồm cả chủ động và thụ động. 90% bệnh nhân ung thư phổi đều hút thuốc lá.
Những dấu hiệu sớm phát hiện ung thư phổi: ung thư trong nhu mô phổi không gây đau đớn nên khi bệnh diễn tiến xa mới có các triệu chứng xuất hiện. Các triệu chứng thường gặp có thể nghĩ đến ung thư phổi là: ho, chiếm khoảng 70% các trường hợp, khó thở, ho ra máu, viêm phổi tái diễn, đau ngực. Có thể kèm triệu chứng khan tiếng, do khối bướu xâm lấn trực tiếp hay do các hạch bạch huyết ở trung thất bị di căn và làm liệt dây thanh âm. Đau tay, vai và các ngón tay. Trong bất kỳ trường hợp nào, sự sụt cân diễn ra nhanh chóng không rõ nguyên nhân, rất có thể là do một bệnh nào đó gây ra, kể cả bệnh ung thư. Ăn không ngon miệng, thường xuyên bị nhiễm trùng, bất thường ở các mô vú – dấu hiệu này thường gặp ở nam giới nhiều hơn,…
Ung thư vú
Vào năm 2021, lần đầu tiên ung thư vú trở thành loại ung thư phổ biến nhất thế giới, chiếm gần 12% số ca mới mỗi năm theo công bố của WHO.
Ung thư vú là tình trạng bệnh lý do tế bào tuyến vú phát triển không kiểm soát được, tạo ra các khối u ác tính, có khả năng phân chia mạnh, xâm lấn xung quanh và di căn xa. Ung thư vú thường gặp ở những người sinh con muộn, không có khả năng sinh sản hoặc không cho con bú; ngoài ra, còn liên quan đến đột biến gen ung thư vú di truyền. Có kinh nguyệt sớm hay mãn kinh muộn, uống rượu, hút thuốc cũng có thể là những yếu tố làm tăng nguy cơ gây bệnh.
Để sớm ngăn ngừa ung thư vú, phụ nữ nên tầm soát và khám sức khỏe định kỳ. “Do thời kỳ tiền lâm sàng của ung thư vú kéo dài khoảng 8-10 năm nên khám sàng lọc có giá trị cao trong phát hiện sớm và điều trị bệnh hiệu quả”.
Các dấu hiệu cảnh báo ung thư vú không giống nhau ở từng phụ nữ. Có chị em cảm thấy đau, sưng ngực, thay đổi hình dạng núm vú, màu sắc xung quanh vú, tiết dịch núm vú, đau ngực,… nhưng có người lại cảm thấy đau lưng, vai, có hạch ở nách.
Ung thư dạ dày
Ung thư dạ dày tiến triển nặng, có thể gây tử vong. Các dấu hiệu của bệnh ung thư dạ dày trong giai đoạn sớm khá mơ hồ và dễ gây nhầm lẫn do có biểu hiện giống với các bệnh lý dạ dày thường gặp như ợ hơi, chướng bụng, chán ăn,… Căn bệnh này có thể xảy ra ở nhiều lứa tuổi, song phổ biến nhất là ở những người từ 50 tuổi trở lên, nam nhiều hơn nữ. Yếu tố ngu cơ gây ung thư dạ dày phần đông do lối sống như uống rượu bia, hút thuốc lá, nhiều thịt đỏ, dưa cải muối,…. Với sự phát triển của khoa học, ung thư dạ dày có thể chữa khỏi nếu được phát hiện sớm. Tùy thuộc vào giai đoạn của ung thư dạ dày, các bác sĩ sẽ lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp với từng cá thể.
Dấu hiệu cảnh báo bệnh ung thư dạ dày: khó chịu hoặc đau ở ngực, ho không giảm hoặc nặng dần theo thời gian, khó thở, thở khò khè, có máu trong đờm, khàn tiếng, khó nuốt, ăn không ngon, sụt cân không rõ lý do, cảm thấy rất mệt mỏi,…
Ung thư đại trực tràng
Ung thư đại trực tràng thường bao gồm ung thư trực tràng và ung thư kết tràng. Trong thực tế, nếu có polyp phát triển trong đường ruột là một điều bình thường, không có vấn đề gì lớn, thậm chí có polyp tăng sản, polyp bạch huyết, polyp tuyến tiến triển thành khối u,… Ung thư đại tràng là bệnh thường gặp ở nam và nữ giới. Nếu bạn có chế độ ăn nhiều chất béo, protein cao, ít chất xơ trong thời gian dài và thiếu tập thể dục, rất dễ sinh ra ung thư đại trực tràng. Đặc biệt với người hút thuốc lá sẽ là yếu tố nguy cơ gây bệnh.
Dấu hiệu cảnh báo sớm ung thư đại tràng: rối loạn tiêu hóa kéo dài, chán ăn, khó tiêu, đầy trướng bụng trên vùng rốn, giảm cân bất thường, phân mỏng, hẹp so với bình thường, xuất hiện máu trong phân, mệt mỏi và suy nhược,…
Tóm lại
Bệnh ung thư không còn đáng sợ. Cùng với sự phát triển của y học rất nhiều bệnh ung thư được chữa khỏi hoàn toàn, hoặc kéo dài thời gian sống và chất lượng sống của người bệnh. Điều quan trọng là phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm, điều trị đúng phác đồ. Vì vậy, khi thấy có dấu hiệu bất thường, cần đi khám để phát hiện bệnh và điều trị sớm nhất có thể.
