Tác giả: TS. Phan Thanh Hải
Một chiều cuối tháng 1 năm 2024 nhân có việc qua Hoàng thành, được đi vào trực tiếp xem, ngắm nghía điện Kiến Trung lúc công trình này sắp khánh thành sau đúng 5 năm trùng tu phục hồi, lòng chợt dâng lên bao cảm xúc…
Giữa tháng 2/2019, sau gần 5 năm nghiên cứu và chuẩn bị hồ sơ dự án và các thủ tục liên quan, Lễ khởi công trùng tu phục hồi điện Kiến Trung trong Tử Cấm Thành Huế đã được tổ chức với sự chứng kiến của Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao & Du lịch Nguyễn Ngọc Thiện, Phó chủ tịch Ủy ban nhân Thừa Thiên Huế Nguyễn Dung… Chúng tôi đã hết sức vui mừng vì đã khởi công được một dự án phục hồi di tích quy mô lớn, có độ phức tạp cao với sự tập trung công sức, trí tuệ và tâm huyết của rất nhiều người làm văn hóa di sản qua nhiều thế hệ…
Ảnh: Tác giả trước Điện Kiến Trung
5 năm qua, dự án trùng tu phục hồi điện Kiến Trung đã được vận hành qua 3 đời Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế là tôi, anh Võ Lê Nhật và anh Hoàng Việt Trung, và cũng trải qua không ít khó khăn do đại dịch covid, do các khó khăn về vốn, thủ tục và cả những vấn đề về chuyên môn. Nhưng dù ở thời kỳ nào, lãnh đạo Trung tâm cũng luôn quyết tâm triển khai dự án với nỗ lực cao nhất, chất lượng tốt nhất. Và nay, công trình đã bước vào những khâu hoàn thiện cuối cùng…
Nhìn anh em Bảo tàng Cổ vật Cung đình, Ban Tư vấn Bảo tồn di tích và phòng Cảnh quan Môi trường cặm cụi dọn dẹp, sắp đặt, trang trí ở nội ngoại thất công trình lòng cảm thấy thật xúc động và không khỏi dâng lên chút tự hào- cảm xúc của những người làm công tác bảo tồn di sản khi thấy công trình mà mình tâm huyết, ấp ủ đã và đang hoàn thành thật đẹp và đúng như mình mong ước…
Kiến trúc bên trong Điện Kiến Trung
Điện Kiến Trung vốn là một công trình quan trọng trong hệ thống kiến trúc cung đình thời Nguyễn đầu thế kỷ XX. Vốn xưa tại vị trí này vua Minh Mạng cho xây tòa lầu Minh Viễn 3 tầng (vào năm 1827), được bình chọn là “Thần Kinh đệ nhất cảnh”. Năm 1876, do bị xuống cấp nặng nề, vua Tự Đức cho triệt giải công trình. Năm 1913, vua Duy Tân cho dựng một công trình theo phong cách mới, gọi là lầu Du Cửu; sau khi vua Khải Định lên ngôi đổi tên thành lầu Kiến Trung. Nhưng trong giai đoạn 1921-1923, lầu/điện Kiến Trung được xây dựng lại hoàn toàn theo phong cách Tân- cổ điển, một công trình có quy mô lớn và mang phong cách đặc trưng thời Khải Định với kiểu trang trí hết sức cầu kì, tỉ mỉ, đặc biệt là lối trang trí bằng đắp mảnh sành sứ trên nền vôi vữa. Thời Bảo Đại, công trình có được sửa chữa bổ sung thêm. Đáng tiếc là chỉ sau 24 năm tồn tại ngắn ngủi, điện Kiến Trung gần như bị phá hủy hoàn toàn vào tháng 2 năm 1947…
Sau 72 năm ở dạng phế tích (1947-2019), dự án trùng tu điện Kiến Trung đã được khởi công, và nay, sau đúng 5 năm, công trình đã gần như hoàn thiện và chuẩn bị khánh thành, mở cửa đón khách đúng vào dịp tết Giáp Thìn (2024).
Thật tuyệt vời!
Kiến trúc bên ngoài Điện Kiến Trung
Năm 2024, điện Thái Hòa, công trình kiến trúc gỗ quan trọng nhất trong Hoàng thành sẽ được trùng tu xong, và dự án trùng tu phục hồi điện Cần Chánh, một công trình kiến trúc gỗ quy mô lớn và cũng có vị thế hết sức quan trọng có khả năng rất cao cũng sẽ được khởi công. Như vậy, các khoảng trống trên trục Dũng đạo của kinh thành sẽ dần dần được phục sinh và lấp đầy… để “vẻ đẹp xưa như tìm thấy lại”.
Năm Giáp Thìn (2024) hẳn sẽ là một năm rất đặc biệt với Huế nói chung và Di sản Huế nói riêng. Cách đây tròn 3 vòng lục thập hoa giáp (60 x 3), cũng vào năm Giáp Thìn (1844), Hoàng đế Thiệu Trị quyết định cho xuất bản cuốn sách “Ngự đề đồ hội thi tập” trong đó có 20 thắng cảnh được nhà vua bình chọn và đề vịnh (Thần Kinh nhị thập cảnh), và nay, sau 180 năm, điện Kiến Trung- công trình nối tiếp của “Thần Kinh đệ nhất cảnh”- Minh Viễn Lâu đã được hồi sinh. Bởi vậy, tôi rất hy vọng, năm Giáp Thìn này sẽ là năm đánh dấu cho sự thăng hoa của Di sản, và cũng là năm khởi đầu cho sự thăng hoa của cố đô Huế trên con đường trở thành thành phố trực thuộc trung ương- thành phố dựa trên nền tảng của văn hóa, di sản.
