Tác giả: Theo Trang thông tin điện tử Mặt trận Tổ quốc Việt Nam
Ngày 14/6, tại Hội nghị toàn quốc tập huấn về tổ chức và hoạt động của tổ chức Đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị ở cấp xã (mới), Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Bí thư Thường trực Đảng ủy MTTQ, các đoàn thể Trung ương, Phó Chủ tịch – Tổng Thư ký UBTƯ MTTQ Việt Nam Nguyễn Thị Thu Hà đã giới thiệu chuyên đề về: Tổ chức và hoạt động của MTTQ, các tổ chức chính trị – xã hội (cấp tỉnh, xã) theo mô hình mới.
Điểm mới trong lãnh đạo, chỉ đạo Đại hội MTTQ Việt Nam các cấp
Đối với cấp tỉnh, Đại hội đại biểu MTTQ Việt Nam cấp tỉnh (nhiệm kỳ 5 năm/lần), hiệp thương cử Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp tỉnh, dự kiến khoảng 90-120 ủy viên (đại diện các tổ chức, các giai cấp, tầng lớp, cá nhân tiêu biểu trên địa bàn). Đại hội được tổ chức ngay sau Đại hội Đảng của mỗi cấp. Hiện nay Chỉ thị lãnh đạo Đại hội MTTQ đã được Ban Bí thư Trung ương Đảng thông qua có điểm mới như: Chỉ thị Đại hội gồm cả lãnh đạo Đại hội MTTQ Việt Nam và Đại hội các tổ chức chính trị – xã hội. Điều này thể hiện tính đồng bộ, tính nhất quán trong lãnh đạo, chỉ đạo.
Dự kiến Đại hội cấp xã xong trước ngày 31/10/2025, cấp tỉnh xong trước ngày 31/12/2025. Để đảm bảo nhiệm kỳ Đại hội Mặt trận cấp tỉnh, cấp xã là 2025 – 2030, nhiệm kỳ cấp Trung ương là 2026 – 2031. Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh hiệp thương cử Ban Thường trực là cơ quan lãnh đạo, chỉ đạo triển khai, tổ chức thực hiện toàn bộ hoạt động của MTTQ Việt Nam cấp tỉnh (bao gồm cả 5 tổ chức chính trị – xã hội).
Về Ban Thường trực MTTQ cấp tỉnh, cấp xã có sự khác biệt lớn so với mô hình Ban Thường trực hiện nay. Về cơ cấu Ban Thường trực, trước kia, Ban Thường trực bao gồm Chủ tịch, Phó Chủ tịch và một số Ủy viên Thường trực là cán bộ chuyên trách công tác Mặt trận. Hiện nay, Chủ tịch, Phó Chủ tịch thường trực và Trưởng 5 tổ chức chính trị – xã hội và các Phó Chủ tịch là cơ quan lãnh đạo và là cơ quan chịu trách nhiệm trước Ban Thường vụ tỉnh/thành ủy về toàn bộ hoạt động và dưới sự lãnh đạo trực tiếp, thường xuyên của Đảng ủy MTTQ, các đoàn thể cấp tỉnh/thành.
Khác biệt tiếp theo là Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh, hiệp thương cử Ban Thường trực là cơ quan lãnh đạo, chỉ đạo toàn bộ hoạt động của MTTQ Việt Nam (bao gồm cả 5 tổ chức chính trị – xã hội). Ban Thường trực cấp tỉnh, cấp xã là đầu mối phối hợp công tác với cơ quan, ban ngành cấp tỉnh, cấp xã (Quy định 301). Trước mắt sẽ giữ nguyên số lượng như hiện nay gồm người đứng đầu của 5 tổ chức chính trị – xã hội (lựa chọn sau sáp nhập) và các Phó Chủ tịch MTTQ Việt Nam cấp tỉnh trước khi sáp nhập. Sau 5 năm số lượng sẽ theo quy định.
Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp tỉnh (từ 7 đến 9 người)
Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp tỉnh (từ 7 đến 9 người), trước mắt, do sắp xếp hợp nhất thì giữ nguyên số lương cấp phó, gồm các Phó Chủ tịch của các tỉnh trước khi sắp xếp – sau từ 7 đến 9 người.
Các ban tham mưu giúp việc Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp tỉnh sẽ có 1-2 Ban đặc thù/đơn vị ngân sách do Ban thường vụ Tỉnh ủy quyết định. Đây là nét mới theo tinh thần phân cấp linh hoạt để phù hợp với yêu cầu của thực tiễn.
Đối với cấp xã (xã, phường, đặc khu), Đại hội đại biểu MTTQ Việt Nam cấp xã hiệp thương cử ra Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp xã: dự kiến khoảng 50 – 70 Ủy viên; hiệp thương cử ra Ban Thường trực là cơ quan lãnh đạo (có sự khác biệt lớn với Ban Thường trực trước kia).
Cơ quan Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp xã có chức năng tham mưu, giúp việc Ủy ban MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị – xã hội cùng cấp; tham mưu, giúp Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp tỉnh quản lý, hướng dẫn hoạt động của các tổ chức chính trị – xã hội, hội quần chúng và các tổ chức thành viên khác của Mặt trận thực hiện các quy định của Đảng, Nhà nước, Điều lệ Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và Điều lệ của các tổ chức; đồng thời là cơ quan chuyên môn, nghiệp vụ công tác Mặt trận và công tác đoàn thể, hội.
Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp xã từ 5 -6 người.
Thành lập Cơ quan MTTQ Việt Nam cấp xã (gồm có Chủ tịch, Phó Chủ tịch, công chức giúp việc) do Ban Thường vụ cấp uỷ cấp xã ban hành quyết định về chức năng, nhiệm vụ và tổ chức bộ máy.
Mỗi xã dự kiến có 8 – 10 biên chế (bao gồm: Ban Thường trực, công chức giúp việc). Cơ quan MTTQ Việt Nam ở các đặc khu sẽ do Ban Thường vụ tỉnh, thành uỷ quyết định, dự kiến tối đa 10 người hưởng lương từ ngân sách nhà nước. Có thể bố trí cán bộ, công chức cấp xã kiêm cấp phó của các tổ chức chính trị – xã hội cấp xã.
Các tổ chức chính trị – xã hội cấp tỉnh, xã (Công đoàn, Nông dân, Phụ nữ, Thanh niên, Cựu chiến binh) tổ chức Đại hội sau Đại hội Đảng bộ và sau Đại hội MTTQ Việt Nam cùng cấp. Đại hội bầu ra cơ quan lãnh đạo (Ban Chấp hành, Ban Thường vụ) và Chủ tịch, Phó Chủ tịch (hoặc Bí thư, Phó Bí thư) để lãnh đạo, chỉ đạo hoạt động của tổ chức.
Trước mắt mỗi tổ chức giữ số lượng cấp phó hiện có, sau Đại hội thực hiện theo quy định của cấp có thẩm quyền. Các tổ chức chính trị – xã hội ở Trung ương, ở tỉnh có trách nhiệm hướng dẫn việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ, nghiệp vụ công tác đối với các tổ chức chính trị – xã hội ở địa phương.
Đối với cơ quan tham mưu giúp việc của cấp tỉnh, cấp xã do Ban Thường vụ cùng cấp quyết định. Còn tổ chức MTTQ theo điều lệ do Ban Thường trực cấp trên quyết định, thực hiện quy định của Đảng, Nhà nước, Điều lệ MTTQ Việt Nam và điều lệ của các tổ chức chính trị xã hội.
Mỗi một cơ quan tham mưu giúp việc chung cho Ban Thường trực Ủy ban MTTQ, các tổ chức chính trị – xã hội chỉ có một cơ quan tham mưu giúp việc chung. Các cơ quan này không phải là cơ quan tham mưu giúp việc cho các hội quần chúng. Biên chế giữ nguyên số lượng hiện nay và sau 5 năm phải thực hiện theo quy định. Cơ quan tham mưu giúp việc của MTTQ và các tổ chức chính trị xã hội với các đoàn thể có sự khác biệt.
Đảm bảo việc sắp xếp các Hội quần chúng do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ
Theo bà Nguyễn Thị Thu Hà, đối với các hội quần chúng do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ ở cấp tỉnh, xã là nội dung mà cấp tỉnh, cấp xã, địa phương có rất nhiều ý kiến trao đổi với Trung ương. Quan điểm chỉ đạo phạm vi sắp xếp trực thuộc Mặt trận là các tổ chức hội quần chúng do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ. Các tổ chức quần chúng khác sẽ hoạt động theo Nghị định 126/2024/NĐ-CP của Chính phủ.
Đến nay Bộ Nội vụ đã có những hướng dẫn về việc sắp xếp các tổ chức hội quần chúng khác. Ở Trung ương hiện nay có 30 tổ chức hội quần chúng được Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ và phạm vi sắp xếp của Mặt trận chỉ là các tổ chức này.
Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam đề nghị Ban Thường vụ tỉnh, thành uỷ chỉ đạo rà soát, sắp xếp chi bộ, đảng bộ các tổ chức hội quần chúng do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ trực thuộc Đảng bộ MTTQ Việt Nam cấp tỉnh.
Cũng theo bà Nguyễn Thị Thu Hà, đây là tiền đề, là yếu tố đầu tiên phải làm để đảm bảo sự lãnh đạo toàn diện của Đảng ủy MTTQ cấp tỉnh, cấp xã. Đảm bảo lãnh đạo thông qua tổ chức đảng. Nơi nào đủ điều kiện thì thành lập đảng bộ, chi bộ. Nơi nào không đủ điều kiện thì vài tổ chức thành lập 1 chi bộ.
Trên cơ sở đánh giá hiệu quả hoạt động và tình hình thực tiễn, Ban Thường trực phối hợp với các ban Đảng phụ trách, các sở ngành quản lý Nhà nước đề xuất với cấp ủy cho thực hiện việc sắp xếp các hội quần chúng do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ có chức năng, nhiệm vụ trùng lặp; kết thúc hoạt động của các hội hoạt động không có hiệu quả; hợp nhất đối với các hội có đối tượng, tính chất, nội dung hoạt động tương đồng.
“Trong khi chờ sự phối hợp, hướng dẫn của cơ quan có thẩm quyền, trước mắt đề nghị các đơn vị ổn định đầu mối, thực hiện tinh gọn bộ máy, tinh giản biên chế theo chỉ đạo của cấp ủy và hướng dẫn của các cơ quan có thẩm quyền, đặc biệt là hướng dẫn của Ủy ban, Sở Nội vụ các tỉnh, thành ủy”, Phó Chủ tịch – Tổng Thư ký Nguyễn Thị Thu Hà nói.
Cũng theo Phó Chủ tịch – Tổng Thư ký nguyễn Thị Thu Hà, với Mặt trận, cần hoàn thành chủ động, thành lập Ban Công tác Hội quần chúng ở tỉnh (nếu được), hoặc thành lập một bộ phận theo dõi giúp cho Ban Thường trực Ủy ban MTTQ tỉnh theo dõi hướng dẫn, quản lý các hội quần chúng.
Ở cấp xã phải phân công cán bộ để theo dõi các hội quần chúng. Biên chế kinh phí thực hiện theo quy định hiện hành, thời gian sắp tới Đảng ủy MTTQ, các đoàn thể Trung ương sẽ có phối hợp với Chính phủ để hướng dẫn cụ thể.
“Với các hội quần chúng phải đặt công tác phối hợp là cao nhất. Có sự khác biệt rất lớn về mô hình tổ chức bộ máy tính trực thuộc của các Hội quần chúng được Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ và các tổ chức chính trị – xã hội”, bà Nguyễn Thị Thu Hà nêu rõ và cho biết, Đảng ủy MTTQ, các đoàn thể Trung ương đã đề xuất Bộ Chính trị chỉ đạo tổng kết Chỉ thị số 17-CT/TW, ngày 28/8/2012 về tiếp tục tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với các Hội quần chúng; đề nghị Ban Bí thư Trung ương Đảng chỉ đạo, sửa đổi, bổ sung Quyết định số 118-QĐ/TW, ngày 22/8/2023 về Quy chế tổ chức và hoạt động của hội quần chúng do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ ở Trung ương; đòng thời đề nghị Chính phủ rà soát, sửa đổi Nghị định số 126/2024/NĐ-CP ngày 08/10/2024 của Chính phủ quy định về tổ chức, hoạt động và quản lý hội phù hợp với mô hình tổ chức, bộ máy mới.
Trên cơ sở thực tế sắp xếp tổ chức bộ máy của MTTQ, các tổ chức chính trị – xã hội, các hội quần chúng có thể thấy có thể thấy Đề án sắp xếp tinh gọn cơ quan MTTQ, các tổ chức chính trị – xã hội, các hội quần chúng được Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ có sự sắp xếp vào MTTQ cùng cấp. Mức độ trực thuộc Mặt trận của các tổ chức chính trị -xã hội, các hội quần chúng cũng rất khác nhau.
Như vậy Đề án Sắp xếp, tinh gọn cơ quan MTTQ Việt Nam, các tổ chức chính trị – xã hội, các hội quần chúng do Đảng và Nhà nước giao nhiệm vụ (cấp Trung ương, cấp tỉnh và cấp xã) và nhiều văn bản khác đều đề cập đến sắp xếp các tổ chức chính trị – xã hội, các hội quần chúng do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ về “trực thuộc” MTTQ Việt Nam, tuy nhiên tính chất trực thuộc, mức độ trực thuộc là khác nhau.
Mặt trận lãnh đạo toàn diện, trực tiếp các tổ chức chính trị – xã hội, thì các hội quần chúng do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ là phối hợp, hướng dẫn, quản lý. Mặt trận và các tổ chức chính trị – xã hội có cơ quan tham mưu, giúp việc chung, còn các hội quần chúng do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ, Mặt trận thàn lập bộ phận hoặc phân công cán bộ theo dõi, hướng dẫn.
Từ 1/7/2025, Mặt trận và các tổ chức chính trị – xã hội hoạt động thông suốt theo mô hình mới, các hội sẽ tiếp tục sắp xếp, chờ hướng dẫn cơ quan có thẩm quyền.
