Rối loạn tăng động giảm chú ý (Attention Deficit Hyperactivity Disorder, viết tắt là ADHD) là một rối loạn đặc trưng bởi sự vội vàng, hiếu động thái quá và giảm chú ý thường được chẩn đoán ở trẻ em nhưng các triệu chứng rối loạn tăng động giảm chú ý có thể tiếp tục đến tuổi thiếu niên và tuổi trưởng thành.
Rối loạn tăng động, giảm chú ý ở người trưởng thành
Rối loạn tăng động/giảm chú ý ở người trưởng thành là một rối loạn sức khỏe tâm thần bao gồm sự kết hợp của các vấn đề khó chú ý, hiếu động thái quá và hành vi bốc đồng. ADHD có thể dẫn đến các mối quan hệ không ổn định, hiệu suất làm việc hoặc học tập kém, lòng tự trọng thấp và các vấn đề khác.
Mặc dù được gọi là ADHD nhưng các triệu chứng của bệnh đã bắt đầu từ thời thơ ấu và tiếp tục đến tuổi trưởng thành. Trong một số trường hợp, ADHD không được chẩn đoán cho đến độ tuổi trưởng thành. Các triệu chứng ADHD ở người lớn có thể không rõ ràng như các triệu chứng tăng động giảm chú ý ở trẻ em. Ở người trưởng thành, trạng thái hiếu động có thể giảm, nhưng người bệnh vẫn đối diện với cơn bốc đồng, bồn chồn và khó chú ý.
Triệu chứng của ADHD
Triệu chứng của một số người tăng động giảm chú ý giảm đi theo tuổi tác, số khác ngược lại, tiếp tục mang các triệu chứng chính của bệnh, gây cản trở hoạt động hàng ngày. Ở người lớn, các triệu chứng chính của ADHD có thể bao gồm khó chú ý, bốc đồng và bồn chồn. Các triệu chứng có thể biểu hiện ở mức độ từ nhẹ đến nặng dần.
Các triệu chứng tăng động giảm chú ý ở người trưởng thành có thể bao gồm:
- Tính bốc đồng (có thể hành xử một cách nguy hiểm mà không cần quan tâm đến hậu quả. Hay quậy phá, dễ nổi giận, rất khó kiềm chế cảm xúc. Trẻ có thể bùng phát các cơn thịnh nộ ở những thời điểm không phù hợp).
- Thiếu khả năng tuân thủ và sắp xếp các vấn đề ưu tiên.
- Khả năng quản lý thời gian kém.
- Gặp vấn đề trong việc tập trung vào một nhiệm vụ.
- Gặp rắc rối khi được phân nhiều nhiệm vụ cùng lúc.
- Bồn chồn, năng động quá mức.
- Tổ chức kế hoạch kém.
- Khả năng chịu đựng cảm giác thất vọng thấp.
- Thay đổi tâm trạng thường xuyên.
- Gặp vấn đề trong tiến trình hoàn thành công việc.
- Nóng tính.
- Thường xuyên căng thẳng.
Nguyên nhân gây ra ADHD
Nguyên nhân chính xác gây ra tăng động giảm chú ý chưa được sáng tỏ, những nỗ lực nghiên cứu vẫn tiếp tục. Các yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc ADHD bao gồm:
- Di truyền học: ADHD có tính chất di truyền trong nhiều gia đình và các nghiên cứu đã chỉ ra gen có thể là một yếu tố gây bệnh.
- Môi trường sống: một số yếu tố môi trường cũng có thể làm tăng nguy cơ, chẳng hạn như tiếp xúc với chì khi còn nhỏ.
- Vấn đề trong quá trình phát triển: xảy ra các vấn đề với hệ thống thần kinh trung ương tại các thời điểm quan trọng cũng là yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
Các yếu tố nguy cơ gây bệnh
- Có người thân như cha mẹ hoặc anh chị em ruột bị ADHD hoặc một rối loạn sức khỏe tâm thần khác.
- Mẹ hút thuốc, uống rượu hoặc sử dụng thuốc trong khi mang thai.
- Khi còn nhỏ, bạn đã sống trong môi trường độc hại, chẳng hạn như tiếp xúc với chì, được tìm thấy chủ yếu trong sơn và đường ống trong các tòa nhà cũ.
- Được sinh non.
Ảnh hưởng của ADHD
- Hiệu suất học tập hoặc công việc kém.
- Thất nghiệp.
- Thu nhập thấp.
- Gặp vấn đề tài chính.
- Gặp rắc rối với các vấn đề liên quan đến pháp luật.
- Lạm dụng rượu và các chất gây nghiện.
- Tai nạn xe hơi thường xuyên hoặc tai nạn khác.
- Các mối quan hệ không ổn định.
- Sức khỏe thể chất và tinh thần kém.
- Gặp các vấn đề tâm lý như trầm cảm hoặc lo lắng.
- Hình ảnh bản thân kém trong mắt những người xung quanh.
- Muốn tự tử.
Các vấn đề sức khỏe là hệ quả của ADHD
Rối loạn tâm thần: Nhiều người lớn bị ADHD cũng bị trầm cảm, rối loạn lưỡng cực hoặc rối loạn tâm thần khác. Mặc dù các vấn đề về tâm thần không do ADHD gây ra, nhưng cảm giác thất bại và thất vọng lặp đi lặp lại do ADHD có thể làm trầm trọng thêm bệnh trầm cảm.
Rối loạn lo âu: Rối loạn lo âu xảy ra khá thường xuyên ở người lớn bị ADHD. Bệnh có thể gây lo lắng quá mức, căng thẳng và các triệu chứng khác. Lo lắng có thể trở nên tồi tệ hơn bởi các triệu chứng do ADHD gây ra.
Rối loạn tâm thần khác: Người lớn bị ADHD có nguy cơ mắc các rối loạn tâm thần khác, chẳng hạn như rối loạn nhân cách, rối loạn bùng phát gián đoạn và rối loạn sử dụng chất gây nghiện.
Mất khả năng học tập: Người lớn bị ADHD có thể đạt điểm kiểm tra học thuật thấp hơn so với tuổi tác, trí thông minh và trình độ học vấn của họ. Các vấn đề liên quan đến việc học tập có thể bao gồm vấn đề với khả năng tiếp thu và giao tiếp.
Điều trị ADHD
Bệnh nhân cần gặp Bs chuyên khoa Tâm Trí. Các phương pháp điều trị tiêu chuẩn cho ADHD ở người lớn thường bao gồm thuốc, giáo dục, đào tạo kỹ năng và tư vấn tâm lý. Sự kết hợp của những các phương pháp điều trị này thường cho hiệu quả cao, đặc biệt là kiểm soát nhiều triệu chứng của ADHD.
TS.BS. Nguyễn Đức Hoàng
