Nghiên cứu phát triển và áp dụng Chỉ số chất lượng nước phục vụ quản lý chất lượng nước

1/ Nghiên cứu này nhằm mục đích phát triển một Chỉ số chất lượng nước (WQI) mới để áp dụng trong đánh giá chất lượng nước (CLN) sông ở khu vực miền Trung. Đề tài đã xây dựng được WQI và áp dụng nó trong đánh giá một số sông quan trọng ở miền Trung: (i) khu vực Bắc Trung Bộ (sông Lam, tỉnh Nghệ An; sông Thạch Hãn, tỉnh Quảng Trị; sông Hương, tỉnh Thừa Thiên Huế); (ii) khu vực Nam Trung Bộ (sông Trà Khúc, tỉnh Quảng Ngãi; sông Ba, tỉnh Phú Yên. Đã chứng minh được rằng, chỉ số WQI đề xuất phản ánh CLN sông phù hợp hơn so với chỉ số VN_WQI (do Tổng cục Môi trường, Bộ TNMT ban hành năm 2019). Kết quả chính của nghiên cứu này được đăng trên 01 tạp chí quốc tế có uy tín: PLOS ONE, SCIE (Q1) năm 2022. 2/ Áp dụng mô hình do nghiên cứu trên đề xuất, đã xây dựng được Chỉ số chất lượng nước cấp cho nuôi trồng thủy sản (AWQI) và đánh giá CLN cấp cho nuôi trồng thủy sản (NTTS) nước ngọt, nước lợ, nước biển/nước mặn giai đoạn 2017 - 2021 ở cả 3 miền (Bắc, Trung, Nam) nước ta. Trên cơ sở đó, Cục trưởng Cục Thủy sản (thuộc Bộ NN&PTNT) đã ban hành Quyết định số 428/QĐ-TS-NTTS ngày 6/12/2023 về việc phê duyệt Sổ tay hướng dẫn tính chỉ số chất lượng nước cho vùng NTTS nước ngọt, nước lợ và nước mặn, để áp dụng trong cả nước từ ngày ký. Điểm mới của 2 nghiên cứu trên là: (i) xây dựng được WQI và AWQI như những công cụ áp dụng phù hợp trong đánh giá CLN, phụ vụ quản lý CLN sông ở miền Trung và CLN cấp cho NTTS ở nước ta; (ii) WQI và AWQI đề xuất là mới và chưa có nghiên cứu nào công bố.

1/ Về chỉ số WQI: (i) Mô hình phát triển chỉ số WQI có thể áp dụng ở bất kỳ địa phương (tỉnh/thành) nào trong cả nước để xây dựng WQI và áp dụng phù hợp cho địa phương mình; (ii) Ở khu vực miền Trung – nơi các dòng sông có đặc điểm gần tương tự nhau, đều đổ ra biển, có thể áp dụng WQI đề xuất như một công cụ để giám sát diễn biến CLN, phục vụ công tác quản lý nguồn nước ở địa phương; (iii) Chỉ số WQI có thể chuyển giao cho Sở TNMT ở các địa phương khu vực miền Trung để áp dụng đánh giá diễn biến CLN các sông ở địa phương trong những năm tới. 2/ Về AWQI: (i) Chỉ số AWQI ban hành sẽ được áp dụng thuận lợi trong cả nước, phục vụ tích cực cho hoạt động NTTS trong giai đoạn tới (từ năm 2024) ở các địa phương có phát triển NTTS; (ii) Có thể chuyển giao Chỉ số AWQI cho các Sở NN&PTNT ở các địa phương (tỉnh/thành) để quản lý và đánh giá diễn biến CLN cấp cho NTTS trong những năm tới.

- Vì áp dụng chỉ số WQI và AWQI trong lĩnh vực quản lý chất lượng nước sông và nước cấp cho NTTS, nên chưa đánh giá được hiệu quả kinh tế của kết quả đề tài. - Từ 2021 đến 6/2024 chủ nhiệm đề tài đã hướng dẫn 06 học viên thạc sĩ (đã bảo vệ thành công) và đang hướng dẫn 01 NCS về phát triển và áp dụng WQI. LỜI CẢM ƠN: Hoàn thành các nghiên cứu trên, chủ nhiệm đề tài chân thành cảm ơn: - Bộ GD&ĐT đã tài trợ cho nghiên cứu này (năm 2021 – 2022) – đề tài mã số B2021-DHH-07; Cảm ơn Viện Tài nguyên và Môi trường - Đại học Huế và Trung tâm Quan trắc Tài nguyên và Môi trường (thuộc Sở TNMT) ở các tỉnh Nghệ An, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Quảng Ngãi và Phú Yên đã cung cấp các dữ liệu quan trắc chất lượng nước. - Cục Thủy sản (thuộc Bộ NN&PTNT) đã tài trợ cho nghiên cứu phát triển chỉ số AWQI trong năm 2022 – 2023; Cảm ơn các Viện Nghiên cứu Nuôi trồng thủy sản 1, 2 và 3 đã cung cấp các dữ liệu quan trắc chất lượng nước cho nuôi trồng thủy sản; Đặc biệt cảm ơn Trung tâm Quan trắc Môi trường và Cảnh báo dịch bệnh thủy sản, thuộc Viện Nghiên cứu Nuôi trồng thủy sản 2 (thành phố Hồ Chí Minh) đã hợp tác trong nghiên cứu phát triển chỉ số AWQI. (Báo cáo toàn văn, Báo cáo tóm tắt, Quyết định nghiệm thu, Bài báo đăng tạp chí quốc tế; Hợp đồng và Thanh lý hợp đồng làm chuyên gai để phát triển AWQI, đều được gửi kèm ở dạng các file pdf).