Tác giả: TS. Đặng Thanh Phú
Nhiều thế hệ trí thức Việt Nam đã trưởng thành, có đóng góp quan trọng vào sự nghiệp cách mạng của Việt Nam và tình hữu nghị với các nước
Tổng Bí thư Tô Lâm phát biểu tại chương trình “Gặp gỡ lưu học sinh, sinh viên Việt Nam – Trung Quốc qua các thời kỳ”
Tấm gương của Chủ tịch Hồ Chí Minh
Trong số các nhân sỹ trí thức Việt Nam tiêu biểu ra nước ngoài học tập với hoài bão phụng sự đất nước có thể nghĩ ngay đến một tấm gương sáng ngời, đó là Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại. Dấu ấn khởi đầu từ ngày 05/6/1911 khi Người rời bến Nhà Rồng trên con tàu mang tên Amiral Latouche-Tresville lên đường sang Pháp với tên gọi Văn Ba, hay anh Ba. Người sang Pháp là để học hỏi những tinh hoa và tiến bộ từ các nước phương Tây để từ đó thực hiện công cuộc giải phóng Việt Nam khỏi ách thuộc địa của thực dân Pháp.
Đến lời dặn dò ân cần của Người cho học sinh khóa đầu sang Liên Xô học tập
Năm 1951, khi cuộc kháng chiến trường kỳ chống thực dân Pháp xâm lược của nhân dân ta đang trong giai đoạn quyết liệt, cần nhiều sức người, sức của, trong khu rừng Tân Trào ở chiến khu Việt Bắc, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gặp gỡ và nói chuyện với 21 cán bộ, học sinh chuẩn bị sang Liên Xô học tập. Đây là lớp cán bộ đầu tiên được Đảng và Nhà nước ta cử sang Liên Xô học.
Bác dặn: “Các chú sắp được sang học ở Liên Xô. Liên Xô là nước có trình độ khoa học – kỹ thuật cao. Các chú sang đó học để làm gì? Có phải học cho thông thạo để có địa vị không? Học để phụng sự nhân dân. Làm sao để dân có cơm no, áo ấm, có sức khỏe. Dân đói bụng, đưa rượu sâm – banh, dân rét đưa ca-ra-vát có đúng không? Nên học cái gì thiết thực, dân cần dùng”.
Đến ngày 01/11/1945, sau khi nước nhà giành độc lập được hai tháng, trong Thư gửi Bộ trưởng Ngoại giao Hoa Kỳ, nhân danh Hội Văn hóa Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh bày tỏ nguyện vọng “Được gửi một phái đoàn khoảng năm mươi thanh niên Việt Nam sang Mỹ với ý định một mặt thiết lập những mối quan hệ văn hóa thân thiết với thanh niên Mỹ, và mặt khác để xúc tiến việc tiếp tục nghiên cứu về kỹ thuật, nông nghiệp cũng như các lĩnh vực chuyên môn khác. Những năm sau này, Việt Nam tiếp tục gửi học sinh sang học tập tại các nước Liên Xô, Trung Quốc, Cộng hòa Dân chủ Đức, Tiệp Khắc, Ba Lan, Hungary, Rumani, Bungary là các nước có nền văn hóa, khoa học – kỹ thuật tiên tiến, phát triển. Đó là một trong những chính sách đào tạo và bồi dưỡng nhân tài cho đất nước.
Xây dựng nguồn nhân lực có chất lượng
Phát huy truyền thống tốt đẹp trên, Đảng và Nhà nước đã kế thừa và phát triển các chính sách giáo dục và đào tạo hiệu quả, kịp thời đưa cán bộ, học sinh, sinh viên Việt Nam sang học tập ở nước ngoài. Theo Bộ Giáo dục và Đào tạo, trong giai đoạn 2013 đến 2023, đã có trên 3.500 bản ghi nhớ, thỏa thuận hợp tác đào tạo, nghiên cứu khoa học, trao đổi sinh viên và giảng viên được ký kết giữa các cơ sở giáo dục của Việt Nam với nước ngoài. Các văn bản ký kết đã tạo điều kiện mở rộng và phát triển các hoạt động hợp tác và hội nhập quốc tế của giáo dục Việt Nam.
Chỉ trong 10 năm đã ghi dấu nhiều kết quả nổi bật về đào tạo nguồn nhân lực ở nước ngoài bằng nguồn ngân sách nhà nước và nguồn ngoài ngân sách. Giai đoạn 2013-2023 có 3.535 người là giảng viên các trường đại học và cao đẳng đi học tập, nghiên cứu ở các nước. Hiện có khoảng gần 200.000 du học sinh Việt Nam đi du học ở bậc trung học phổ thông, đại học và sau đại học, tương đương khoảng 40.000 người đi học mỗi năm, tăng khoảng 2,5 lần so với giai đoạn trước 2013.
Theo đánh giá của Bộ Giáo dục và Đào tạo, chính nhờ những chính sách hợp lý trên đã đem lại kết quả tích cực. Năm 2021, các cơ sở giáo dục đại học chiếm tới 95,78% số lượng công bố quốc tế trên Scopus, tương ứng với 17.625 công bố, góp phần đưa xếp hạng của Việt Nam đứng thứ 5 trong khu vực ASEAN, đứng thứ 12 châu Á và thứ 45 trên thế giới về số lượng công bố quốc tế trên Scopus. Năm 2022 trong số 10 tổ chức có số lượng công bố trên Scopus cao nhất Việt Nam thì có tới 9 cơ sở giáo dục đại học. Đây chỉ là những ví dụ điển hình để thấy được các kết quả tích cực đạt được từ chính sách phù hợp đưa các học sinh, sinh viên Việt Nam ra học tập, đào tạo ở nước ngoài trong thời gian qua.
Trở thành những Đại sứ văn hóa
Với xu thế toàn cầu hóa như hiện nay, việc du học ở nước ngoài ngày càng trở nên phổ biến. Mỗi lưu học sinh Việt Nam đã trở thành các sứ giả văn hóa, một nhịp cầu văn hóa kết nối Việt Nam với các nước trên thế giới. Các lưu học sinh Việt Nam ngoài việc học tập, nghiên cứu học thuật, đã tham gia tích cực vào các hoạt động ngoại khóa, trong đó chủ yếu là các hoạt động về văn hóa, như quảng bá văn hóa ẩm thực và trang phục của Việt Nam.
Tiết mục múa của lưu học sinh Việt Nam tham gia lễ hội ẩm thực ASEAN (Nguồn: TTXVN)
Những hình ảnh lưu học sinh nữ mặc áo dài tham gia các sự kiện trình diễn áo dài trong các chương trình văn hóa nghệ thuật đã trở nên phổ biến trong mắt bạn bè quốc tế. Vào tháng 11/2023, trong Lễ hội Văn hóa Ẩm thực ASEAN, Cộng đồng lưu học sinh Việt Nam đã nấu món phở, bánh chưng, làm nem rán, góp phần giới thiệu văn hóa ẩm thực Việt đến bạn bè nước ngoài hiệu quả.
Đến Thông điệp từ Tổng Bí thư
Ngày 20/3/2025, Tổng Bí thư Tô Lâm đã dự buổi gặp lưu học sinh Việt Nam – Trung Quốc qua các thời kỳ nhân dịp 75 năm thiết lập quan hệ ngoại giao hai nước. Phát biểu tại Chương trình, Tổng Bí thư Tô Lâm đánh giá cao ý nghĩa của Chương trình “Gặp gỡ lưu học sinh, sinh viên Việt Nam – Trung Quốc các thời kỳ”, là dịp để chia sẻ về quan hệ hữu nghị Việt – Trung, đặc biệt là truyền tải thông điệp về vai trò, quyết tâm của học sinh, sinh viên hai nước qua các thời kỳ đối với việc thúc đẩy tầm nhìn cho kỷ nguyên phát triển của mỗi Đảng, mỗi nước và quan hệ hai dân tộc anh em.
Tổng Bí thư Tô Lâm cũng đã nhắn nhủ đến thế hệ trẻ thanh niên Việt Nam, đó là cần phát huy tốt vai trò sứ giả văn hóa, kế thừa truyền thống hữu nghị Việt – Trung, mang đến sức sống mãnh liệt và tương lai tươi sáng cho quan hệ song phương. Tổng Bí thư còn nhấn mạnh, thực tế cho thấy tình cảm của nhân dân hai nước được khơi nguồn và duy trì cũng từ thế hệ trẻ và thế hệ trẻ hai nước là lực lượng đóng vai trò nòng cốt trong việc đưa quan hệ Việt – Trung phát triển tốt đẹp, hiệu quả và bền vững.
Ngoài ra, Tổng Bí thư cũng gợi mở đối với thanh niên, thế hệ trẻ hai nước, như cần nỗ lực học tập, rèn luyện để làm chủ khoa học công nghệ, từ đó đóng góp thiết thực, sáng tạo và góp phần củng cố nền tảng vật chất của quan hệ hai nước.
Từ thông điệp của Tổng Bí thư cho thấy lưu học sinh Việt Nam cần trở thành một nguồn lực quý báu của đất nước bởi đây không chỉ là những sứ giả văn hóa để kết nối Việt Nam với các nước trên thế giới, mà còn là tài sản trí tuệ vô giá có khả năng tiếp thu nhanh nền tri thức về khoa học, công nghệ tiên tiến, góp phần vào sự nghiệp phát triển kinh tế xã hội của đất nước, trong bối cảnh Việt Nam đang bước vào một kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc./.
