Tác giả: TS.BS Nguyễn Đức Hoàng
Vào đầu năm 2025, một đợt bùng phát bệnh do virus HMPV ở miền Bắc Trung Quốc đã gây bất an mọi quốc gia trên toàn cầu, khiến nhiều người lo lắng về sự lây lan và nguy hiểm của loại virus này sẽ giống với COVID-19 trong đại dịch xảy ra vào cuối năm 2019.
Hiện tại Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) chưa công bố tình hình nhiễm virus HMPV khẩn cấp về sức khỏe toàn cầu, nhưng sự gia tăng các ca bệnh nhiễm HMPV đã thúc đẩy các cơ quan chức năng tăng cường hệ thống giám sát. Đặc biệt, đài truyền hình nhà nước Trung Quốc cho biết một chương trình thí điểm đã được triển khai để theo dõi diễn biến của bệnh, đảm bảo các phòng xét nghiệm và cơ quan y tế báo cáo và quản lý các trường hợp hiệu quả hơn.
Virus HMPV lần đầu tiên được phát hiện năm 2001, gây ra các triệu chứng giống cúm, có thể dẫn đến vấn đề hô hấp nghiêm trọng, đặc biệt là ở trẻ em và các nhóm người dễ bị tổn thương. Các cơ quan y tế đã khuyến cáo người dân thận trọng và thực hiện các biện pháp phòng ngừa cần thiết. Tuy nhiên, giới chức y tế Trung Quốc và các chuyên gia nhận định, đây không phải là loại virus mới và nguy cơ xuất hiện cuộc khủng hoảng y tế không nặng nề như hậu quả COVID-19 gây ra.
Định nghĩa virus HMPV
Virus HMPV (Human Metapneumovirus) là một loại virus đường hô hấp khá phổ biến, gây ra các triệu chứng tương tự như cảm lạnh thông thường và cúm.
Mặc dù Virus HMPV thường không quá nghiêm trọng, nhưng có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm, đặc biệt ở trẻ sơ sinh, người già và những người có hệ miễn dịch suy giảm (bệnh nhân ung thư, suy kiệt,…).
Đường lây virus HMPV
Virus HMPV lây truyền qua các giọt bắn đường hô hấp khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện. Vi rút cũng có thể lây lan qua tiếp xúc với các bề mặt bị nhiễm virus.
Virus HMPV là một trong các nguyên căn virus dẫn đến bệnh viêm phổi mắc phải cộng đồng.
HMPV có thể gây nhiễm trùng hô hấp trên và hô hấp dưới ở mọi lứa tuổi nhưng biểu hiện triệu chứng lâm sàng thường gặp ở trẻ em hoặc người già. Đây là một căn nguyên mới nổi gây viêm phổi mắc phải cộng đồng ở người lớn.
Triệu chứng của người nhiễm Virus HMPV
Triệu chứng của người nhiễm Virus HMPV nhẹ thường là ho, sốt, sổ mũi, và đau họng. Trường hợp nặng thì khó thở, thở khò khè và viêm phổi, đặc biệt ở những bệnh nhân có tình trạng sức khỏe yếu.
Đối tượng dễ bị nhiễm Virus HMPV thường là trẻ nhỏ, người cao tuổi, và những người có hệ miễn dịch suy yếu.
Ngoài ra, virus HMPV cũng là một trong những nguyên căn dẫn đến bệnh viêm phổi mắc phải cộng đồng.
Triệu chứng cơ năng
Xuất hiện cấp tính trong vài ngày như sốt cao, rét run, ho khạc đờm mủ, đau ngực kiểu màng phổi (nếu có tổn thương màng phổi).
Triệu chứng thực thể
Hội chứng nhiễm trùng: sốt, môi khô, lưỡi bẩn,… Trên bệnh nhân cao tuổi, bệnh nhân suy giảm miễn dịch các biểu hiện ban đầu của viêm phổi có thể không rầm rộ.
Hội chứng đông đặc phổi (rung thanh tăng, gõ đục, rì rào phế nang giảm), có thể có nghe thấy ran nổ nếu tổn thương nhiều ở phổi.
Viêm phổi do tác nhân vi khuẩn điển hình
Phần lớn bệnh nhân sốt cao >39 độ C, rét run kèm theo bệnh nhân xuất hiện ho khan lúc đầu sau ho khạc đờm mủ, có thể khạc đờm màu rỉ sắt và đau ngực vùng tổn thương. Tuy nhiên người lớn tuổi có thể không có sốt; bệnh nhân có thể có biểu hiện tím tái, khó thở, nhịp thở nhanh > 30 lần/phút,…
Viêm phổi do tác nhân vi khuẩn không điển hình
Phần lớn xảy ra trên người lớn tuổi và trẻ em với các triệu chứng âm thầm hơn bao gồm: sốt nhẹ, đau đầu, ho khan, cảm giác mệt mỏi như triệu chứng nhiễm virus. Khám không rõ hội chứng đông đặc, thấy rải rác ran nổ. Tuy nhiên các triệu chứng lâm sàng không đặc hiệu cho thể bệnh.
Điều trị khi nhiễm virus HMPV virus
Hiện tại, chưa có thuốc điều trị đặc hiệu cũng như thuốc kháng virus HMPV. Hầu hết các trường hợp điều trị đều tập trung vào thuyên giảm triệu chứng cho đến khi cơ thể cảm thấy khỏe lên và hồi phục hoàn toàn. Người bệnh có thể kiểm soát các triệu chứng thông qua việc uống nhiều nước và dùng thuốc không kê đơn như thuốc giảm đau, thuốc thông mũi… theo tư vấn của bác sĩ.
Trong trường hợp biểu hiện nặng, người bệnh cần nhập viện để được điều trị. Nhân viên y tế sẽ theo dõi chuyên sâu và thực hiện các phương án phù hợp để ngăn ngừa bệnh trở nặng và các biến chứng nghiêm trọng.
Phòng ngừa nhiễm virus HMPV
Hiện tại, virus HMPV vẫn chưa có vắc xin phòng bệnh. Do đó các biện pháp kiểm soát sự lây lan của virus đóng vai trò vô cùng quan trọng. Để ngăn ngừa lây nhiễm virus HMPV và hạn chế lây lan của loại virus này, tất cả mọi người nên duy trì thực hiện các thói quen sau:
- Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, chất khử khuẩn và nước trong ít nhất 20 giây
- Tránh chạm tay vào mắt, mũi hoặc miệng nếu tay chưa được rửa sạch
- Tránh tiếp xúc gần với người nhiễm bệnh hoặc bị nghi ngờ nhiễm các bệnh đường hô hấp
Nếu cảm thấy bản thân có triệu chứng giống như cảm lạnh, nên thực hiện các hành động sau:
- Che miệng, mũi khi ho và hắt hơi
- Rửa tay thường xuyên và đúng cách
- Tránh dùng chung cốc, đồ dùng cá nhân với người khác
- Không nên tiếp xúc gần với người khác
- Nên cách ly tại nhà cho đến khi triệu chứng biến mất
- Diễn biến nặng hơn cần khám và điều trị tại y tế gần nhất.
