Tác giả: Nguyễn Xuyến
Cuối tháng 3/1929, tại nhà số 5D Hàm Long (Hà Nội), Chi bộ Cộng sản đầu tiên ở trong nước gồm bảy đảng viên, do Trần Văn Cung làm Bí thư, được thành lập.
Ba tháng sau đó, Đông Dương Cộng sản Đảng ra đời ngày 17/6/1929, tại nhà số 312 phố Khâm Thiên, Hà Nội. Sau khi Đông Dương Cộng sản Đảng ra đời, tại Việt Nam còn xuất hiện hai tổ chức cộng sản nữa: An nam Cộng sản Đảng (7/1929) và Đông Dương Cộng sản Liên đoàn (9/1929).
Quốc tế Cộng sản đã chỉ rõ: “Nhiệm vụ quan trọng nhất và cấp bách nhất của tất cả những người cộng sản Đông Dương là thành lập một đảng cách mạng có tính chất giai cấp của giai cấp vô sản, nghĩa là một đảng cộng sản có tính chất quần chúng ở Đông Dương. Đảng đó phải chỉ có một và là tổ chức cộng sản duy nhất ở Đông Dương” (1)
Thời gian này, Nguyễn Ái Quốc từ một cơ sở ở Thái Lan, đáp xe lửa đi Băng Kok, rồi xuống tàu thủy đến Singapore, rồi chuyển sang một con tàu khác đến Hương Cảng (Trung Quốc) vào ngày 23/12/1929.
Các đồng chí Hồ Tùng Mậu và Lê Hồng Phong đã ra tận cảng biển bí mật đón Người. Sau khi thống nhất với các đồng chí của mình về Hội nghị thành lập Đảng, Người tìm gặp các đồng chí trong Đảng Cộng sản Trung Quốc và Tỉnh ủy Quảng Đông để đề nghị được giúp đỡ bảo đảm an toàn cho Hội nghị.
Các đồng chí đảng viên Đảng Cộng sản Trung Quốc đã cử một đồng chí đóng vai trò người nhà của Nguyễn Ái Quốc lo việc thuê nơi ăn nghỉ, hội họp cho các đại biểu.
Hơn một tháng trước đó, ngày 11/11/1929, tòa án Nam Triều ở Vinh (Nghệ An), theo lệnh nhà cầm quyền Pháp, đã kết án tử hình vắng mặt Nguyễn Ái Quốc.
Hội nghị họp từ ngày 03/02 tức mồng 5 Tết Canh Ngọ 1930 đến ngày 07/02/1930, tại Cửu Long gần Hương Cảng (Trung Quốc) dưới sự chủ trì của Nguyễn Ái Quốc, bí danh Vương, đại diện Quốc tế Cộng sản. Phiên họp đầu tiên được khai mạc tại một căn buồng khách sạn loại hai, nơi nghỉ trọ của phần lớn đại biểu. Có ngày, cuộc họp lại chuyển ra một khán đài của sân vận động Cửu Long, nhân một trận bóng đá. Tại đây, hàng nghìn người đang reo hò cổ vũ cho trận bóng đá, không ai biết rằng bên cạnh họ có bảy người cộng sản Việt Nam đang thảo luận những vấn đề hệ trọng của đất nước mình.
Tham dự Hội nghị có Trịnh Đình Cửu, bí danh Chí và Nguyễn Đức Cảnh, bí danh Trọng, đại biểu của Đông Dương Cộng sản Đảng; Châu Văn Liêm, bí danh Việt và Nguyễn Thiệu, bí danh Nghĩa, đại biểu của An Nam Cộng sản Đảng. Ngoài ra, còn có Lê Hồng Sơn tức Lê Văn Phan, tức Vũ Hồng Anh, bí danh Đỗ và Hồ Tùng Mậu, bí danh Lương, là những người trong chi bộ An Nam Cộng sản Đảng hoạt động ở Trung Quốc, tham dự một số buổi. Các đại biểu nhất trí hợp nhất Đông Dương Cộng sản Đảng và An Nam Cộng sản Đảng để lập một đảng duy nhất, lấy tên là Đảng Cộng sản Việt Nam.
Hội nghị đã thông qua Chính cương vắn tắt, Sách lược vắn tắt, Chương trình tóm tắt, Điều lệ tóm tắt của Đảng và Điều lệ tóm tắt của các hội quần chúng do Nguyễn Ái Quốc soạn thảo. Những văn kiện này là kết quả của sự vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác – Lênin, các Nghị quyết của Quốc tế Cộng sản về phong trào giải phóng dân tộc, đề ra đường lối đúng đắn cho cách mạng Việt Nam phù hợp với hoàn cảnh cụ thể của đất nước.
Hội nghị cũng đã bầu Ban Chấp hành Trung ương lâm thời gồm bảy ủy viên.
Nhân Ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam, Nguyễn Ái Quốc đã ra Lời kêu gọi nhân dân Việt nam tham gia cách mạng.
Ngày cuối cùng của Hội nghị, Nguyễn Ái Quốc đã tổ chức một cuộc liên hoan nhỏ ngay tại phòng ở của mình. Người xúc động nói: “Các đồng chí! Hôm nay là ngày lịch sử của chúng ta. Lênin vĩ đại đã nói: Chỉ Đảng nào có được một lý luận tiên phong, mới có khả năng làm tròn vai trò chiến sĩ tiên phong. Bây giờ, chúng ta đã có một Đảng như thế rồi – Đảng của giai cấp công nhân Việt Nam. Nhân dân ta từ xưa đã có truyền thống đấu tranh anh dũng, nhưng suốt những năm ấy, nhân dân ta lại thiếu người cầm lái sáng suốt. Giờ đây, Đảng của chúng ta phải gánh lấy vai trò này, và tôi tin rằng Đảng ta sẽ dẫn dắt nhân dân ta đến thắng lợi trong cuộc đấu tranh giành độc lập tự do cho Tổ quốc thân yêu”.
Về sự kiện mùa Xuân Canh Ngọ 1930, Đảng ta ra đời, lúc đó Bác Hồ vừa đúng 40 tuổi, nhà thơ Tố Hữu viết:
“Bác về kia! Đảng đã ra đời
Trải mấy phong trần tuổi bốn mươi
Tay Bác cầm tay đồng chí trẻ
Tiến lên! Thời đại giục chân người”.
Ngày 24/02/1930, theo yêu cầu của Đông Dương Cộng sản Liên đoàn, Ban Chấp hành Trung ương lâm thời của Đảng đã ra Quyết định chấp nhận Đông Dương Cộng sản Liên đoàn gia nhập Đảng Cộng sản Việt Nam.
Cuộc vận động thành lập Đảng được hoàn thành vào tháng 10/1930, khi Hội nghị Trung ương lần thứ nhất được tiến hành, thông qua Luận cương chính trị và bầu Ban Chấp hành Trung ương chính thức do Trần Phú làm Tổng Bí thư. Hội nghị đổi tên Đảng Cộng sản Việt Nam thành Đảng Cộng sản Đông Dương.
Đánh giá ý nghĩa của sự kiện thành lập Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết: “Chủ nghĩa Mác – Lênin kết hợp với phong trào công nhân và phong trào yêu nước đã dẫn tới việc thành lập Đảng Cộng sản Đông Dương vào đầu năm 1930. Việc thành lập Đảng là một bước ngoặt vô cùng quan trọng trong lịch sử cách mạng Việt Nam ta. Nó chứng tỏ rằng giai cấp vô sản ta đã trưởng thành và đủ sức lãnh đạo cách mạng” (2)
Thành công của Hội nghị thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam đã làm sáng tỏ thêm tầm cao tư tưởng và phương pháp lãnh đạo của Nguyễn Ái Quốc. Sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam gắn liền với tên tuổi của Nguyễn Ái Quốc, người sáng lập, lãnh đạo và rèn luyện Đảng ta.
(1) Đảng Cộng sản Việt Nam – Văn kiện Đảng toàn tập – NXB CTQG – H – 1998 – tr 164
(2) Hồ Chí Minh Toàn tập – NXB CTQG – H – 1996 – T 10 – tr 8
